1- اهميت ‏حج
قال على عليه السلام:
الله الله فى بيت ربكم لا تخلوه ما بقيتم فانه ان ترك لم تناظروا.

على(ع) فرمود:
خدا را! درباره خانه پروردگارتان در نظر داشته باشيد تا هستيد، آن را خالى نگذاريد. زيرا اگر حج متروك شود نظر رحمت‏خدا از شما قطع خواهد شد.

بحار الانوار/ ج 96/ 16

2- حج و توجه بسوى خدا
عن ابى جعفر الباقر عليه السلام فى قول الله تبارك و تعالى:

«ففروا الى الله انى لكم منه نذير مبين‏» ⁽²⁾ قال:
حجوا الى الله.

امام باقر(ع) درباره آيه شريفه «ففروا الى الله انى لكم منه نذير مبين‏» فرموده است:
منظور از فرار بسوى خدا آن است كه آهنگ حج كنيد.

معانى الاخبار/ ص 222

3- لبيك و قربانى
عن على عليه السلام قال:
نزل جبرئيل عى النبى صلى الله عليه و آله و سلم فقال:
يا محمد مر اصحابك بالحج و الثلج، فالحج رفع الاصوات بالتلبية و الثلج نحر البدن.

امام على عليه السلام فرمود:
جبرئيل بر پيامبر فرود آمد و گفت:اى محمد يارانت را به عج و ثج فرمان ده. عج‏يعنى فرياد و لبيك برآوردن و ثج‏يعنى قربانى كردن شتران.

معانى الاخبار/ ص 224.

4- حج اكبر و اصغر
عن معاوية بن عمار، قال:
سئلت ابا عبدالله عليه السلام عن يوم الحج الاكبر فقال: هو يوم النحر و الاصغر العمرة.

معاوية بن عمار گويد:
از امام صادق عليه السلام پرسيدم روز حج اكبر چه روزى است؟ حضرت فرمود: روز حج اكبر روز عيد قربان است و حج اصغر عمره است.

معانى الاخبار/ ص 295

5- آثار حج
عن الرضا عليه السلام قال:
ما رايت‏شيئا اسرع غنا و لا انفى للفقر من ادمان الحج

از امام رضا عليه السلام نقل شده كه فرمود:
هيچ چيزى را بيشتر از حج مداوم، در بى‏نيازى و فقر زدائى مؤثر نديدم.

بحار الانوار، ج 74، ص 318

6- مرگ در راه حج
عن ابى عبدالله عليه السلام قال:
من مات فى طريق مكة ذاهبا اوجائيا امن من الفزغ الاكبر يوم القيامة.

امام صادق عليه السلام فرمود:
هركس در راه رفت و برگشت مكه بميرد از اندوه بزرگ روز قيامت ايمن خواهد بود.

ملاذ الاخيار/ ج 7/ 223

7- حرمت مهمانان خدا
عن ابى عبد الله عليه السلام قال:
الحاج و المعتمر وفد الله ان سالوه اعطاهم و ان دعؤه اجابهم و ان شفعوا شفعهم و ان سكتوا ابتداهم و يعوضون بالدرهم الف الف درهم

امام صادق عليه السلام فرمود:
حاجى و عمره‏گزار مهمان خدايند. اگر چيزى بخواهند به ايشان دهد. اگر او را بخوانند، پاسخ مى‏گويد. اگر شفاعت كنند. شفاعت ايشان را مى‏پذيرد، اگر سكوت كنند، با آنان آغاز سخن مى‏كند و در برابر هر درهمى كه خرج كرده‏اند، يك ميليون درهم به آنان مى‏پردازد.

ملاذ الاخبار/ ج 7/ 226

8- آمادگى براى احرام
عن حماد بن عيسى قال:
سئلت ابا عبد الله عليه السلام عن التهيؤء للاحرام، فقال: تقليم الاظفار و اخذ الشارب و حلق العانة.

حماد بن عيسى گويد:
از امام صادق عليه السلام پرسيدم. براى احرام چگونه بايد آماده شد؟ فرمود: با گرفتن ناخن‏ها، كوتاه كردن شارب و تراشيدن موى بالاى شرمگاه.

ملاذ الاخيار، ج 7/ 308

9- نظر به كعبه
عن الباقر عليه السلام:
من نظر الى الكعبة لم يزل يكتب له حسنة و يمحى عنه سيئة حتى يصرف بصره عنها.

امام باقر -عليه السلام- فرمود:
هر كس به كعبه نگاه كند. تا وقتى به آن مى‏نگرد مدام كار نيك برايش نوشته مى‏شود و گناهش پاك مى‏شود تا وقتى ديده از آن برگرداند.

بحار الانوار/ ج 96/ 65

10- نيت‏حج
عن ابى عبدالله -عليه السلام- قال:
الحج‏حجان، حج لله و حج للناس، فمن حج لله كان ثوابه على الله و الجنه و من حج للناس كان ثوابه على الناس يوم القيامة.

امام صادق -عليه السلام- فرمود:
حج دو گونه است: حجى براى خدا و حجى براى خلق، هر كس براى خدا حج گزارد، پاداشش آنست كه خدا كه وى را به بهشت درآورد و هر كس براى مردم حج گزارد، پاداش وى روز قيامت‏برعهده مردم خواهد بود.

بحار الانوار/ ج 96/ 24

11- روزه ايام تشريق در منى
سئل الصادق عليه السلام:
لم كره الصيام فى ايام التشريق؟ فقال:
لان القوم زوار الله و هم فى ضيافته و لا ينبغى للضيف ان يصوم عند من زاره و اضافه.

از امام صادق -عليه السلام- سئوال شد:
چرا روزه ايام تشريق «11 - 12 - 13 ذى حجة‏» نامطلوب است. حضرت فرمود: زيرا مردم، زائران خدا و مهمان وى هستند. و شايسته نيست كه مهمان در نزد ميزبان و كسى كه به ديدارش رفته روزه بگيرد.

بحار الانوار/ ج 96/ 34

12- حج‏يا جهاد
عن الصادق -عليه السلام- انه قال:
ما سبيل من سبيل الله افضل من الحج الا رجل يخرج بسيفه فيجاهد فى سبيل الله حتى يستشهد.

امام صادق -عليه السلام- فرمود:
هيچ راهى از راههاى خدا برتر از حج نيست مگر اينكه مردى شمشير بردارد و در راه خدا جهاد كند تا شهيد گردد.

بحار الانوار/ ج 96/ 49

13- ثواب طواف
عن النبى صلى الله عليه و اله و سلم انه قال:
من طاف بهذا البيت اسبوعا و احسن صلاة ركعتيه غفر له.

پيامبر اكرم -صلى الله عليه و آله- فرمود:
هركس هفت‏بار به دور اين خانه طواف كند و دو ركعت نماز طواف را بخوبى انجام دهد. گناهش آمرزيده شود.

بحارالانوار/ ج 96/ 49

14- حج و تجديد ميثاق
قال ابو جعفر عليه السلام:
و الحجر كالميثاق و استلامه كالبيعة و كان اذا استلمه قال:
اللهم امانتى اديتها و ميثاقى تعاهدته ليشهدلى عندك بالبلاغ.

امام باقر -عليه السلام- فرمود:
حجرالاسود مثل يك پيمان است و دست كشيدن بر آن چون بيعت [با خدا] است وقتى حضرت دست‏بر حجرالاسود مى‏كشيد مى‏فرمود: خدايا! امانتم را ادا كردم. ميثاق خود را تجديد كردم، تو گواه باش كه من وظيفه‏ام را بپايان رساند.

بحار الانوار/ ج‏96/ 48

15- اهميت‏حج
عن ابى عبد الله -عليه السلام- قال:
لا يزال الدين قائما ما قامت الكعبة.

اما صادق -عليه السلام- فرمود:
تا كعبه برپاست دين برپاست.

بحار الانوار/ ج 96/ 57

16- فلسفه نام كعبه
عن ابى جعفر -عليه السلام- قال:
قلت له: لم سمى البيت العتيق؟ قال: لانه حر عتيق من الناس و لم يملكه، احد.

از امام باقر -عليه السلام- سؤال شد، چرا كعبه را بيت العتيق ناميده‏اند؟ فرمود:
زيرا اين خانه آزاد است و رها شده و در ملكيت هيچ كس درنيامده است.

بحارالانوار/ ج 96/ 59

17- مثلث مقدس
عن ابى عبد الله -عليه السلام- قال:
ان الله عزوجل حرمات ثلاث ليس مثلهن شى‏ء كتابه و هو حكمه و نوره و بيته الذى جعله قبلة للناس لايقبل من احد توجها الى غيره و عترة نبيكم.

امام صادق -عليه السلام- فرمود:
خداى عزوجل سه ناموس محترم و مقدس دارد كه هيچ چيز به حرمت آن نرسد. كتابش كه فرمان او و نور اوست و خانه‏اش كه آنرا قبله مردم قرار داده و توجه به جايى غير آن از هيچ‏كس پذيرفته نيست و عترت پيامبر شما.

بحار الانوار/ ج‏96/ 60

18- نذر كعبه
عن على -عليه السلام- قال:
لو كان لى واديان يسيلان ذهبا و فضة ما اهديت الى الكعبة شيئا لانه يصير الى الحجبة دون المساكين.

امام على -عليه السلام- فرمود:
اگر دو رودخانه مواج از طلا و نقره داشته باشم هيچ چيز به كعبه اهدا نخواهم كرد، زيرا به پرده‏داران «ناشايست‏» مى‏رسد نه به مساكين و مستمندان.

بحارالانوار/ ج 96/ 67

19- امنيت ‏حرم
عن عبد الله بن سنان، عن ابى عبد الله -عليه السلام- قال قلت:
ا رايت قوله «و من دخله كان امنا» ⁽³⁾ البيت عنى او الحرم؟ قال:من دخل الحرم من الناس مستجيرا به فهو امن و من دخل البيت من المؤمنين مستجيرا به فهو امن من سخط الله و من دخل الحرم من الوحش و السباع و الطير فهو امن من ان يهاج او يؤذى حتى يخرج من الحرم.

عبد الله بن سنان گويد به امام صادق -عليه السلام- گفتم:
بفرماييد منظور از آيه «و من دخله كان امنا» چيست؟ كعبه مورد نظر است‏يا حرم؟ فرمود: هر كس از مردم به حرم پناه آورد در امان است. هركس از مؤمنين بر حرم پناه آورد از خشم خدا در امان است و هر حيوان وحشى و درنده و پرنده‏اى كه داخل حرم شود. در امان است از ارعاب و اذيت تا از آن بيرون رود.

بحار الانوار/ ج 96/ 74

20- چهار شهر برگزيده
قال رسول الله صلى الله عليه و آله:
ان الله اختار من البلدان اربعة فقال عز و جل: و التين و الزيتون و طور سينين و هذا البلد الامين. و التين المدينة و الزيتون بيت المقدس و طور سينين الكوفة و هذا البلدا الامين مكة.

رسول خدا -صلى الله عليه و آله- فرمود:
خداوند از شهرهاى چهار شهر برگزيده است و فرموده: والتين و الزيتون و طور سينين و هذا البلد الامين. منظور از تين مدينه و منظور از زيتون بيت المقدس است و مقصود از طور سينين كوفه و مقصود از اين شهر امن، مكه معظمه است.

بحار الانوار/ ج 96/ 77

21- حج از مال حرام
قال ابو جعفر عليه السلام:
لا يقبل الله عز و جل حجا و لاعمرة من مال حرام

امام باقر -عليه السلام- فرمود:
خداوند عز و جل، حج و عمره از مال حرام را قبول نمى‏كند.

بحار الانوار/ ج 96/ 120

22- آداب حج
عن ابى جعفر قال:
ما يعبؤ بمن يؤم هذا البيت اذا لم يكن فيه ثلاث خصال: ورع يحجزه عن معاصى الله و حلم يملك به غضبه و حسن الصحابة لمن صحبه.

امام باقر -عليه السلام- فرمود:
كسى كه قصد اين خانه مى‏كند اگر سه خصلت نداشته باشد، مورد اعتنا قرار نخواهد گرفت:
1- ورعى كه او را از گناهان بازدارد.
2- بردبارى كه جلو خشمش را بگيرد.
3- حسن معاشرت با همراهان.

خصال/ ج 1/ 97 و بحار الانوار/ ج 96/ 121

23- معافيت بانوان در مناسك حج
عن ابى جعفر عليه السلام قال:
ليس على النساء اجهار التلبية و لا الهرولة بين الصفا و المروة و لا استلام الحجر الاسود و لا دخول الكعبة و لا الحلق انما يقصرون من شعورهن...

امام باقر -عليه السلام- فرمود:
براى زنان در حج اين امور لازم نيست:
1- بلند گفتن لبيك
2- هروله بين صفا و مروه [كه نوعى دويدن است]
3- دست كشيدن بر حجر الاسود
4- ورود به كعبه
5- سرتراشيدن، تنها بايد قدرى از موى خود را كوتاه كنند.

بحارالانوار/ ج 96/ 189

24- توزيع و رحمت در اطراف كعبه
عن ابى عبد الله -عليه السلام- قال:
لله تبارك و تعالى حول الكعبة عشرون و مائة رحمة منها ستون للطائفين و اربعون للمصلين و عشرون للناظرين.

امام صادق -عليه السلام- فرمود:
خداوند تبارك و تعالى در پيرامون كعبه صدو بيست‏بخش رحمت دارد، شصت قسمت آن براى طواف كنندگان چهل قسمت‏براى نمازگزاران و بيست قسمت‏براى ناظران كعبه است.

بحار الانوار/ ج 96/ 202

25- حجر اسماعيل
قال ابو عبد الله عليه السلام:
ان اسماعيل دفن امه فى الحجر و جعل له حائطا لئلا يوطا قبرها.

امام صادق -عليه السلام- فرمود:
اسماعيل -عليه السلام- مادرش را در حجر دفن كرد و براى آن ديوارى قرار داد تا قبرش زير گامها قرار نگيرد.

بحار الانوار/ ج 96/ 204

26- 360 طواف
عن ابى عبد الله -عليه السلام- قال:
يستحب ان تطوف ثلاث مائة و ستين اسبوعا عدد ايام السنة فان لم تستطع فما قدرت عليه من الطواف.

امام صادق -عليه السلام- فرمود:
مستحب است كه 360 طواف به تعداد روزهاى ايام سال بجاى آورى، اگر نتوانستى هر قدر كه ممكن شد طواف كن.

بحار الانوار/ ج 96/ 204

27- دست كشيدن بر ركن حجر الاسود
قال رسول الله صلى الله عليه و آله:
طوفوا بالبيت و استلموا الركن فانه يمين الله ارضه يصافح بها خلقه.

پيامبر خدا -صلى الله عليه و آله- فرمود:
دور خانه خدا طواف كنيد، ركن «حجر الاسود» را دست‏بسائيد، زيرا به منزله دست راست‏خدا در زمين است كه با بندگانش دست مى‏دهد.

بحار الانوار/ ج‏96/ 202

28- نماز در مسجد الحرام
عن الباقر -عليه السلام- قال:
صلاة فى المسجد الحرام افضل من مائة الف صلاة فى غيره من المساجد.

امام باقر -عليه السلام- فرمود:
يك نماز در مسجد الحرام از صد هزار نماز در مساجد ديگر برتر است.

بحار الانوار/ ج‏96/ 241

29- آب زمزم
قال رسول الله صلى الله عليه و آله:
ماء زمزم شفاء لما شرب له.

پيامبر اكرم -صلى الله عليه و آله- فرمود:
آب زمزم به هر قصدى بنوشد براى آن شفاست.

بحار الانوار/ ج‏96/ 245

30- دعا در عرفات
عن الرضا -عليه السلام- قال:
كان ابو جعفر يقول:
ما من بر و لا فاجر يقف بجبال عرفات فيدعو الله الا استجاب الله له. اما البر ففى حوائج الدنيا و الاخرة و اما الفاجر ففى امر الدنيا.

امام رضا-عليه السلام- فرمود:
هيچ نيكوكا و بدكارى در كوههاى عرفات دعا نمى‏كند مگر اينكه خدا دعايش را مى‏پذيرد. دعاى نيكوكاران را در حوائج دنيا و آخرت و دعاى بدكاران را در كار دنيا مى‏پذيرد.

بحار الانوار/ ج‏96/ 251

31- اهميت عرفات
عنى النبى -صلى الله عليه و آله- قال:
اعظم اهل عرفات جرما من انصرف و هو يظن انه لن يغفرله.

پيامبر اكرم -صلى الله عليه و آله- فرمود:
گناه كسى از همه بزرگتر است كه از عرفات برگردد و خيال كند آمرزيده نخواهد شد.

بحار الانوار/ ج 96/ 248

32- ثواب رمى شيطان
عن ابى عبدلله -عليه السلام- فى رمى الجمار قال:
له بكل حصاة يرمى بها تحط عنه كبيرة موبقة.

امام صادق -عليه السلام- درباره رمى جمرات فرمود:
با هر سنگريزه‏اى كه حاجى مى‏زند يك گناه كبيره هلاكت‏بار از وى فرو مى‏ريزد.

بحار الانوار/ ج 96/ 273

33- فلسفه رمى
عن على بن جعفر عن اخيه موسى -عليه السلام- قال:
سئلته عن رمى الجمار لم جعل قال:
لان ابليس اللعين كان يتراءى لابراهيم -عليه السلام- فى موضع الجمار. فرجمه ابراهيم -عليه السلام- فجرت السنة بذلك.

على بن جعفر مى‏گويد:
از امام كاظم -عليه السلام- پرسيدم:
چرا رمى جمرات واجب شده است؟

فرمود:
چون ابليس لعين در جايگاه اين سنگها براى ابراهيم -عليه السلام- ظاهر شد و آن حضرت او را سنگسار كرد، اين كار در حج‏سنت‏شد.

بحار الانوار/ ج 96/ 273

34- قربانى حج
قال على بن الحسين -عليه السلام- فى حديث له:
اذا ذبح الحاج كان فداه من النار.

امام سجاد -عليه السلام- در ضمن يك حديث فرمود:
وقتى حاجى قربانى را ذبح كند در برابر آتش جهنم فديه او خواهد بود.

بحار الانوار/ ج 96/ 288

35- دفن مو در منى
عن جعفر عن ابيه -عليه السلام- قال:
ان الحسن و الحسين كانا يامران بدفن شعورهما بمنى.

امام باقر -عليه السلام- از پدرش نقل كرده است كه حضرت فرمود:
امام حسن و امام حسين عليهم السلام دستور مى‏دادند موهايشان در منى دفن گردد.

بحار الانوار/ ج 96/ 302

36- زيارت پيامبر صلى الله عليه و آله
عن النبى -صلى الله عليه و آله- انه قال:
من راى [زار] قبرى حلت له شفاعتى و من زارنى ميتا فكانما زارنى حيا.

پيامبر اكرم -صلى الله عليه و آله- فرمود:
هر كس قبر مرا زيارت كند شفاعت من براى او روا گردد. و هر كس پس از مرگ به زيارت من بيايد گويا در زندگى مرا ديدار كرده است.

بحار الانوار/ ج 96/ 334

37- وداع كعبه
عن ابراهيم بن محمود قال:
رايت الرضا -عليه السلام- ودع البيت فلما اراد ان يخرج من باب المسجد خر ساجدا ثم قام فاستقبل الكعبة و قال: اللهم انى انقلب على ان لا اله الا الله.

ابراهيم بن محمود گويد:
اما رضا -عليه السلام- را در حال وداع كعبه ديدم. وقتى مى‏خواست از در مسجد بيرون رود. به سجده افتاد سپس برخاست و رو به كعبه كرد و گفت:
خدايا! من با عقيده توحيد «لا اله الا الله‏» بازمى‏گردم.

بحار الانوار/ ج 96/ 370

38- حج و رهبرى
عن ابى جعفر -عليه السلام- قال:
انما امر الناس ان ياتوا هذه الاحجار فيطوفو بها ثم ياتونا فيخبرونا بولايتهم و يعرضوا علينا نصرهم.

امام باقر -عليه السلام- فرمود:
مردم مامور شده‏اند بيايند دور اين سنگها طواف كنند سپس نزد ما بيايند و اعلام وابستگى و حمايت و يارى نمايند.

بحار الانوار/ ج 96/ 374

39- استقبال و مصافحه حاجيان
عن ابى عبد الله عليه السلام:
من لقى حاجا فصافحه كان كمن استلم الحجر.

امام صادق -عليه السلام- فرمود:
هر كس با حاجى ديدار كند و با او مصافحه نمايد گويا بر حجر الاسود دست كشيده است.

بحار الانوار/ ج 96/ 384

40- وليمه حج
قال رسول الله صلى الله عليه و آله:
لا وليمة الا فى خمس فى عرس او خرس او عذار او وكار او ركاز فاما العرس فالتزويج، و الخرس النفاس بالولد و العذار الختان و الوكار الرجل يشترى الدار و الركاز الذى يقدم من مكة.

رسول خدا -صلى الله عليه و آله- فرمود:
وليمه‏اى نيست مگر در پنج مورد:
1- در عروسى
2- در تولد كودك
3- در ختنه سوران
4- در خريد منزل
5- در بازگشت از سفر مكه.

بحار الانوار/ ج 96/ 384