هر مکلف که دارای شرايط باشد وجوب حج به دليل قرآن و احاديث وارده از نبي

اکرم صلی الله عليه و آله و ائمه معصومين عليهم السلام بر او ثابت است . حج يکي

از ارکان دين است و از ضروريات آن بشمار مي رود. ترک حج با اقرار به وجوب ، يکي

از گناهان کبيره مي باشد و انکار آن ، موجب کفر است (1) . خداوند متعال در قرآن

مجيد فرمايد: و لله علی  الناس حج البيت من استطاع اليه سبيلا و من کفر فان الله

غنی عن العالمين .

شيخ کلينی قدس سره به طريق معتبر از حضرت صادق عليه السلام روايت نموده که : هر

کس از دنيا رود و حجة الاسلام را بجا نياورد بدون اينکه او را حاجتی ضروری باشد يا

آنکه به جهت بيمار شدن از آن باز ماند يا آنکه پادشاهی از رفتن آن جلوگيري

نمايد، چنين کس در حال مردن به آئين يهوديان يا نصرانيان از دنيا خواهد رفت .

اين آيه و اين روايت در اهميت حج و وجوب آن کافی است و روايات بسياری  در

اين دو قسمت وارد شده که اين مختصر، گنجايش ذکر آنها را ندارد و چون که

مستحبات حج بيش از آن است که در اين رساله بيان شود، لذا به بيان مقداری  از

آنها اکتفا کرده و بقيه را به کتب مفصله وامي گذاريم که بجا آوردن آنها به اميد

ثواب اشکالی ندارد و نظر به اينکه اين مناسک برای فارسی زبانان مي باشد و

تکليف آنها عمره و حج تمتع است اکتفا به بيان احکام آنها شد و قبل از شروع در

مناسک که مشتمل است بر دو باب و چند فصل و مسائلی چند، بعض مسائل و شرايط

وجوب حجة الاسلام و بعض مسائل نيابت و وصيت به حج و چند مساله ديگر بيان مي شود.

1- آيات عظام خويي ، بهجت ، سيستاني ، تبريزي : در صورتی که مستند به شبه نباشد.

آية الله مکارم : در صورتی که علم به ضروری بودن آن داشته باشد.

آية الله صانعي : اگر برگردد به تکذيب نبی صلی الله عليه و آله .

آية الله غروي : شايد به همين مناسبت است که در آيه مبارکه فرموده است : (و من

کفر فان الله غنی عن العالمين ) از ترک حج تعبير به کفر فرموده است .

مسئله 1- حجة الاسلام که حج واجب بر شخص مستطيع است ، بيش از يک مرتبه در

تمام عمر واجب نيست .

مسئله 2- وجوب حج ، بر شخص مستطيع فوري (1) است يعني (2) واجب است در سال اول

استطاعت بجا آورد و تاخير آن جايز نيست (3) و در صورت تاخير، واجب است در

سال بعد انجام دهد(4) و همچنين ... .

1- آية الله سيستاني : اين فوريت دو وجه است : اول : اينکه شرعی باشد، و گويا

مشهور هم همين باشد. دوم : اينکه عقلی باشد از باب احتياط تا مبادا تاخير آن

منجر به ترک واجب بدون عذر شود که در اين صورت مستحق عقوبت خواهد بود. وجه

اول احوط است و دوم اقوي . پس اگر آن را از سال اول استطاعت تاخير انداخت

بدون اينکه اطمينان داشته باشد که بعدا مي تواند آن را انجام دهد ولی بعدا موفق

به انجام آن شود متجری  مي شود، و اگر اصلا موفق نشود مرتکب گناه بزرگی  مي باشد.

(مناسک ، ص 8) .

2- آية الله صانعي : لازم است .

3- آيات عظام گلپايگاني ، صافي ، خويي ، تبريزي : بلکه بعيد نيست تاخير آن از

گناهان کبيره باشد.

آية الله بهجت : و تاخير آن بدون عذر حرام است و تکرار اين تاخير در سالها بدون

توسيط توبه از گناهان کبيره مثل ترک حج است .(مناسک ص 3) .

آية الله صانعي : و نبايد تاخير بياندازد.

4- آية الله غروي : گرچه از استطاعت خارج گردد.

مسئله 3 - اگر درک حج ، بعد از حصول استطاعت ، متوقف بر مقدماتی مثل سفر و تهيه

اسباب آن باشد، تحصيل آن واجب است ، به طوری که در همان سال به حج برسد(1) و

در صورتی که شخص کوتاهي (2) کند و به حج در آن سال نرسد، حج بر او مستقر مي شود(3)

که بايد در هر صورت بعدا به حج برود هر چند استطاعت از بين برود(4) .

1- آية الله مکارم : و در صورت حصول استطاعت چنانچه راه منحصر به نام نويسی  براي

چند سال بعد باشد آن نيز واجب است .

2- آية الله بهجت : اگر با اعتماد به اينکه با تاخير نيز حج را حتما درک خواهد

کرد ولی اتفاقا درک نکرد باز هم حج بر عهده مستقر مي شود اگر چه در تاخير معذور

است (مستفاد از مناسک ، ص 3، مساله 3) .

3- آية الله گلپايگاني ، آية الله صافي : در صورتی حج مستقر مي شود که معلوم شود

اگر مي رفت به حج مي رسيد. (مناسک عربي ، ص 12، مساله 6) .

آية الله خويي : مگر اينکه حرجی باشد که در اين صورت بر خودش واجب نيست ولي

بعد از مرگ وی بايد از ترکه او حج بجا آورند. (تعليقه عروه ، ج 2، ص 262) .

آية الله سيستاني : اگر تاخير به علت اطمينان به درک حج در همين سال باشد و

اتفاقا نرسد حج بر او مستقر نخواهد شد. (مناسک ، ص (10.

آية الله فاضل : در صورتی حج بر او مستقر مي شود که اگر مي رفت به حج مي رسيد.

4- آية الله غروي : مگر در صورتی حج تسکعی از قدرت عرفی او خارج بوده باشد.