جدال است و آن گفتن لا والله و بلی والله است .

مسئله 373 - آنکه گفتن کلمه لا و کلمه بلی و در ساير لغات مرادف آن مثل نه و

آری دخالتی (1) در جدال ندارد، بلکه (2) قسم خوردن در مقام اثبات مطلب يا رد

غير، جدال است .

1 - آية الله گلپايگاني : بنابر احتياط لازم ، گفتن کلمه لا والله وبلی والله ملحق به

آن است .

آية الله تبريزي : و احتياط در اين است که بغير اين دو کلمه نيز قسم نخورد و

همچنين با الفاظی که مترادف آنهاست از هر لغتی که باشد.

ظاهر فرمايش آية الله خويی و آية الله مکارم ، اين است که : کلمه لا و بلی  دخالت

در مطلب دارد.

2 - آية الله اراکي ، آية الله نوري : بنابر احتياط مطلق قسم خوردن جدال است .

مسئله 374 - قسم اگر به لفظ الله باشد يا مرادف آن مثل خدا در زبان فارسی  جدال

(1) است ، و اما قسم بغير خدا به هر کس باشد ملحق به جدال نيست .

1 - آية الله اراکي ، آية الله خويي : بنابر احتياط واجب لفظ مرادف الله به هر

زبانی که باشد ملحق به جدال است .

آية الله بهجت : ظاهر تحقق حرام به لفظ جلاله چون : والله وبالله است ولی  ايشان

متعرض قسم فارسی نشده اند. (مناسک ، مسأله (250.

مسئله 375 - احتياط واجب الحاق ساير اسماء الله است به لفظ جلاله ، پس اگر کسي

قسم بخورد به رحمان و رحيم و خالق سموات و ارض ، جدال محسوب مي شود به احتياط

واجب (1) .

1 - آية الله فاضل : در صورتی که مشتمل بر کلمه لا و يا بلی  باشد.

آية الله سيستاني : در جدال کافی است که قسم به خدای متعال باشد ولو به لفظ جلاله

نباشد.

مسئله 376 - در مقام ضرورت برای اثبات حقی يا ابطال باطلی جايز است قسم بخورد

به جلاله و غير آن (1) .

1 - آيات عظام خويي ، تبريزي ، بهجت : و همچنين اگر مرادش اظهار محبت يا تعظيم

باشد، مثل : تو را به خدا اين کار را نکن ...

آية الله گلپايگاني ، آية الله صافي : و برای اظهار مودت و دوستی و اکرام مؤمن نيز

جايز است .

مسئله 377 - اگر در جدال راستگو باشد در کمتر از سه مرتبه چيزی بر او نيست مگر

استغفار، و در سه مرتبه کفاره بايد بدهد، و کفاره آن يک گوسفند است .

مسئله 378 - اگر در جدال دروغگو باشد احتياط واجب آن است که در يک مرتبه يک

گوسفند کفاره بدهد و در دو مرتبه يک گاو و در سه مرتبه يک شتر بلکه خالی  از

قوت نيست (1) .

1 - آيات عظام خويي ، سيستاني ، تبريزي : در مرتبه اول يک گوسفند و در مرتبه دوم

يک گوسفند ديگر و در مرتبه سوم يک گاو کفاره بدهد.

آية الله اراکي : مطابق با احتياط است .

آية الله تبريزي : در همان مرتبه اول يک گوسفند و يک گوسفند ديگر بنابر احتياط

برای مرتبه دوم و در مرتبه سوم يک گاو کفاره دارد.(مناسک ، مسأله 252) .

آية الله بهجت : در همان مرتبه اول يک گوسفند و در مرتبه دوم بنابر احتياط يک

گاو کفاره بدهد بلکه خالی از وجه نيست و در مرتبه سوم تخيير ميان گاو و شتر

خالی از وجه نيست .

آية الله مکارم : اين قول موافق احتياط است .

آية الله فاضل : واجب است در مرتبه اول گوسفند کفاره بدهد و احتياط واجب آن

است که در مرتبه دوم يک گاو و در مرتبه سوم يک شتر کفاره بدهد و احتياط کامل

به آن تحقق پيدا مي کند که در مرتبه دوم بين گوسفند و گاو و در مرتبه سوم بين گاو

و شتر جمع نمايد.

مسئله 379 - اگر در جدال به دروغ در دفعه اول يک گوسفند کفاره ذبح کرد بعيد

نيست (1) که اگر بعد از آن جدال کند به دروغ ، کفاره آن يک گوسفند باشد نه گاو.

1 - آية الله مکارم : بعيد است .

آية الله سيستاني : و اگر کفاره را داد و دوباره قسم دروغ خورد بايد به ترتيبی  که

گذشت کفاره بدهد.

آية الله فاضل : بلکه بعيد نيست کفاره اش يک گاو باشد.

مسئله 380 - اگر در جدال به دروغ دو مرتبه جدال کرد و يک گاو ذبح کرد براي

کفاره ، و بعد يک مرتبه ديگر جدال کرد به دروغ ، ظاهرا يک گوسفند (1) کفاره است .

و اگر بعد از ذبح گاو دو مرتبه دروغ گفت و جدال کرد ظاهرا يک گاو (2) کفاره

آن است .

1 - آية الله سيستاني : واجب است که يک گوسفند کفاره بدهد.

آية الله فاضل : بعيد نيست کفاره اش يک شتر باشد.

آية الله تبريزي : چنانکه سابقا گفته شد در مرتبه دوم جدال به دروغ بايد يک

گوسفند ديگر بدهد و در مرتبه سوم بايد يک گاو بدهد و بنابراين اگر بعد از دو

مرتبه قسم خوردن به دروغ مرتبه سوم هم قسم به دروغ خورد بايد يک گاو کفاره بدهد

و گاوی را که قبلا ذبح کرده کافی نيست و همچنين است اگر بعد از دو مرتبه سابق ،

دو مرتبه ديگر يا بيشتر قسم خورد، بلی اگر بعد از اينکه دو مرتبه بر دروغ جدال

کرد و دو گوسفند کفاره داد برای مرتبه سوم فقط يک گوسفند بايد بدهد و اگر بعد از

دادن دو گوسفند دو مرتبه ديگر جدال بدروغ کرد بايد دو گوسفند و اگر سه مرتبه يا

بيشتر جدال به دروغ کرد يک گاو بايد ذبح کند.

2 - آية الله مکارم : مانند مسأله سابق است .

آية الله فاضل : بعيد نيست کفاره اش دو شتر باشد.

مسئله 381 - اگر به راست جدال کرد بيشتر از سه (1) مرتبه هرچند باشد يک

گوسفند کفاره است مگر آنکه بعد از سه مرتبه کفاره بدهد، در اين صورت اگر سه

مرتبه ديگر جدال کند به راست بايد يک گوسفند ذبح کند (2) .

1 - آية الله بهجت : بيشتر از دو مرتبه را مي فرمايد و متعرض حکم مورد تخلل کفاره

بين موارد تخلف نشده اند.

آية الله خويي : فتوای  صريحي از ايشان نيست ولی در کتاب معتمد المروه ج 4 ص 177

از ايشان نقل شده است : در جدال راست از بار سوم به بعد هربار يک گوسفند دارد

و کفاره در اثناء تأثيری در اين حکم ندارد.

2 - آية الله سيستاني : بلی اگر بعد از سه بار يا بيشتر قسم -پشت سرهم - خوردن

کفاره بدهد، و يا سه بار پشت سرهم قسم بخورد و پس از فاصله دوباره سه بار يا

بيشتر پشت سرهم قسم بخورد، در اين دو صورت بايد يک کفاره ديگر بدهد، (مناسک ،

مسأله 252) .

آية الله فاضل : ثبوت کفاره محل اشکال است .

مسئله 382 - اگر به دروغ ده مرتبه يا بيشتر جدال کند کفاره يک شتر است ظاهرا،

مگر آنکه پس از سه مرتبه يا زيادتر کفاره را ذبح کند که در اين صورت در دفعه

اول گوسفند و در دفعه دوم گاو و در دفعه سوم شتر است (1) .

1 - آية الله خويي : در جدال دروغ ، بار اول يک گوسفند و بار دوم گوسفندی ديگر و

بار سوم به بعد، هربار يک گاو است و دادن کفاره در اثناء، تأثيری در حکم ندارد.

(معتمدالعروه ، چ 4، ص 177) .

آية الله فاضل : بعيد نيست که برای هر جدال اضافی يک بدنه واجب باشد.

آية الله تبريزي : چنانچه بدروغ بيش از سه مرتبه جدال کرد کفاره آن يک گاو است

مگر اينکه پس از مراتب سابق کفاره را ذبح کرده باشد که در اين صورت بايد آنچه

را که بعد از کفاره محقق شده ملاحظه نمايد چنانچه يک مرتبه جدال بدروغ کرد يک

گوسفند و اگر دو مرتبه جدال بدروغ کرد دو گوسفند و اگر سه مرتبه يا بيشتر بود