سعی و مسائل آن

مسئله 825- واجب است بعد از بجاآوردن نماز طواف سعی کند بين صفا و مروه که

دو کوه معروفند.

مسئله 826- مراد از سعی آن است که از کوه صفا برود به مروه و از مروه برگردد

به صفا.

مسئله 827- واجب است سعی بين صفا و مرو هفت مرتبه باشد که به هر مرتبه شوط

گويند، به اين معنی  که از صفا به مروه رفتن يک شوط است و از مروه به صفا

برگشتن نيز شوط است .

مسئله 828- واجب است اول از صفا شروع کند و بايد در دور هفتم به مروه ختم شود.

(1) و اگر از مروه شروع کند هر وقت فهميد (2) بايد اعاده کند، و اگر در بين سعي

بفهمد بايد از شر بگيرد و از صفا شروع کند.

1- آية الله خامنه اي : از اينجا تا آخرين مسأله را متعرض نشده اند.

2- آية الله مکارم : اگر آن دور را که از مروه شروع کرده ناديده بگيرد و بقيه را

تکميل کند بعيد نيست ، کفايت کند.

مسئله 829- احتياط آن است (1) که ابتداء کند از جزء اول صفا و از آنجا شروع به

سعی کند، و در صورتی که روی (2) کوه برود و همانطور بنحو متعارف سعی کند کفايت

مي کند (3) .

1- آية الله مکارم : واجب است فاصله ميان دو کوه را طی کند و بايد توجه داشت که

هم اکنون قسمتی از کوه صفا و مروه را مفروش کرده اند و تنها قسمتی از کوه نمايان

است و لازم نيست به قسمت نمايان کوه برود بلکه همين اندازه که به قسمت سربالايي

برد کافی  است .

آية الله صانعي : از طرف پايين صفا، از طرف بالای کوه صفا.

آية الله سيستاني : بايد تمام مسافت بين دو کوه پيموده شود و بالا رفتن از کوه

لازم نيست گر چه احتياط مستحب است ، و احتياط واجب اين است که فاصله مذکور

دقيقا همه آن پيموده شود يعنی اينکه شوط اول را - مثلا - جزء پايين کوه صفا آغاز

کند و حرکت کند تا برسد به اولين جزء کوه مروه و به همين ترتيب بقيه شوطها را

انجام دهد. (مناسک ، مسأله 335) .

آية الله خويي : لازم و واجب است که ابتداء کند از اول جزء صفا.

2- آية الله صانعي : بعض کوه .

3- آية الله صانعي : چون سعی از صفا بوده .

مسئله -830 در سعی  مابين صفا و مروه جايز است سواره بر روی محمل ، چه در

حال اختيار و چه با عذر لکن راه رفتن افضل است (1) .

1- آية الله بهجت : افضليت راه رفتن در مناسک ايشان نيامده است .

مسئله 831- طهارت از حدث و خبث و ستر عورت در سعی (1) معتبر نيست گر چه

احوط مراعات طهارت از حدث است .

1- آية الله مکارم : ستر عورت احتياط واجب است .

آية الله گلپايگاني : متعرض ستر عورت نشده اند.

مسئله 832- واجب است سعی را بعد از طواف و نماز آن بجا آورد، و اگر عمدا پيش

از آنها بجا آورد بايد بعد از طواف و نماز آن را اعاده کند.

مسئله 833- اگر از روی  فراموشی مقدم بدارد سعی را بر طواف اقوی (1) آن است که

آن را اعاده کند و همچنين (2) است اگر از روی ندانستن مسأله مقدم بدارد.

1- آيات عظام گلپايگاني ، بهجت ، صافي : بنابر احتياط واجب .

آية الله تبريزي : اگر مقدم داشت سعی از جهت فراموشی طواف بوده باشد باز احوط

اين استکه سعی را پس از طواف اعاد نمايد.

آية الله اراکي : احوط.

2- آية الله بهجت : حکم جهل را متعرض نشده اند.

مسئله 834- واجب است رفتن و برگشتن از راه متعارف باشد، پس اگر از راه غير

متعارف به صفا برود يا به مروه سعيش باطل است .

مسئله 835- اگر بين صفا و مروه را در دو طبقه يا چند (1) طبقه کنند و تمام

طبقات بين دو کوه باشد از هر طبقه جايز است سعی کند گر چه احوط (2) سعی  از

همان راهی است که از اول متعارف بوده .

1- آية الله بهجت : سعی در طبقه دوم با توجه به اينکه از بالای کوه صفا شروع و به

بالای کوه مروه ختم مي شود، در صورتی که احراز شود که سعی بين صفا و مروه واقع

مي شود، کفايت مي کند. (مناسک ، مسأله 341) .

آية الله فاضل : جايز نيست .

آية الله مکارم : طبقه دوم که فعلا وجود دارد ميان دو کوه نيست سعی در آنجا اشکال

دارد.

2- آية الله سيستاني : اين احتياط در مناسک ايشان و ملحق آن مذکور نيست .

مسئله 836- اگر طبقه زيرزمينی  درست شد و کوه صفا و مروه ريشه دار بود سعی بين آن

دو واقع شد صحيح است علي الظاهر، و احوط سعی از طبقه روی زمينی است (1) .

1- آية الله سيستاني : اين مسأله در مناسک ايشان و ملحق آن مذکور نيست ولی  حکم

آن از مسأله قبل معلوم مي شود.

آية الله بهجت : به حاشيه مسأله قبل مراجعه شود.

آية الله غروي : اين احتياط ترک نشود.

مسئله 837- واجب است در وقت رفتن بطرف مروه متوجه به آنجا، و وقت رفتن رو

به صفا متوجه به آن باشد، پس اگر عقب برود يا پهلو را به طرف صفا يا مروه کند

و برود باطل است ، لکن نگاه کردن به چپ و راست بلکه گاهی به پشت سر اشکال

ندارد (1) .

1- آية الله مکارم : مثلا اگر برای ملاحظه همراهان نگاهی به عقب کند مانعی  ندارد.

مسئله 838- جايز است به جهت استراحت و رفع خستگي ، نشستن يا خوابيدن بر صفا يا

مروه (1) و همين طور جايز است نشستن يا خوابيدن بين آنها برای رفع خستگی و لازم

نيست عذری داشته باشد بنابر اقوی  (2) .

1-آية الله خامنه اي : از اينجا تا آخر اين مسأله را متعرض نشده اند.

2- آية الله اراکي ، آية الله خويي : به خاطر استراحت جايز است نشستن بر صفا يا

مروه تا استراحت حاصل شود، و احوط ترک جلوس است در مابين صفا و مروه بدون

عذر.

آيات عظام تبريزي ، سيستاني ، فاضل : بنابر احتياط بايد به مقداری باشد که موالات

عرفيه بهم نخورد.

آية الله مکارم : احتياط واجب رعايت موالات عرفيه در سعی  است .

آية الله بهجت : متعرض موالات عرفيه نشده اند. و فرموده اند: گرچه احوط اين است

که بين آن دو بدون عذر ننشيند.

آية الله سيستاني : احتياط مستحب آن است که نشستن در وسط راه جهت استراحت ترک

شود، مگر برای کسی که خسته شده باشد (مناسک ، مسأله (340 .

مسئله 839- جايز است تأخير سعی از طواف و نماز آن برای رفع خستگی يا تخفيف

گرمی  هوا، و جايز است بدون عذر تأخير بيندازد تا شب گرچه احتياط در تأخير

نينداختن است .

مسئله -840 جايز نيست تأخير انداختن تا فردا بدون عذر از قبيل مرض (1) .

1- آية الله مکارم : ولی اگر تأخير انداخت ، سعی او باطل نخواهد شد هر چند گناه

کرده است .

مسئله 841- سعی از عبادات است و بايد آن را با نيت خالص برای فرمان خداي

تعالی  بياورد.

مسئله 842- سعی مثل طواف رکن است و حکم ترک آن از روی عمد يا سهو چنان است

که در طواف گذشت (1) .

1- آية الله مکارم : در مسأله 532 و 533 و 535 اول بحث طواف گذشت .

مسئله 843- زياد کردن در سعی بر هفت مرتبه از روی عمد موجب باطل شدن آن است

بتفصيلی که در طواف گذشت .

مسئله 844- اگر از روی فراموشی زياد کند بر سعی چه کمتر از يک مرتبه يا بيشتر

سعی او صحيح است ، (1) و بهتر آن است که (2) زائد را رها کند، گر چه بعيد نيست

که بتواند آن را به هفت مرتبه برساند (3) .

1- آية الله خامنه اي : از اينجا تا آخر اين مسأله را متعرض نشده اند.

2- آية الله خويي : اگر تأخير انداخت طواف و نماز را اعاده نمايد. (المسائل

الشرعيه ، ج 1، ص 355) ، لازم به تذکر است که ايشان کلام صريحی در اينکه تکليفا

تأخير نينداختن سعی به فردا واجب باشد نفرموده اند.

آية الله تبريزي : تأخير تکليفا جائز است ولی بايد طواف و نماز را اعاده نمود.

آية الله صانعي : شوط زائد را.

3- آية الله خويي ، آية الله بهجت : اگر زيادی يک شوط باشد مستحب است آن را به

هفت برساند.

مسئله 845- اگر سعی را کم کند سهوا (1) واجب است آن را اتمام کند هر وقت

يادش بيايد (2) و اگر به وطن خود مراجعت کرده و برای او مشقت ندارد بايد

مراجعت کند، و اگر نمي تواند يا مشقت دارد بايد نايب بگيرد.

1- آية الله فاضل : چنانچه قبل از تمام کردن شوط چهارم باشد، بنابر احتياط واجب

سعی را از سر بگيرد ولی اگر شوط چهارم را تمام کرده است واجب است ...

آية الله خويي : به حاشيه مسأله بعدی مراجعه شود.

2- آية الله سيستاني : چه يک شوط فراموش کرده باشد يا بيشتر بنابراقوی و اگر پس

از گذشتن زمان سعی  يادش بيايد، مثلا در عرفات يادش بيايد، سعی عمره اش ناقص

بوده يا پس از انتهای  ذي الحجه به يادآورد سعی حجش ناقص بوده احتياط آن است

که کمبود را جبران و سپس سعی را از سر بگيرد و اگر نتواند برگردد يا مشقت دارد

نايب بگيرد و احتياط واجب آن است که نايب هم جمع نمايد بين تدارک مقدار

کمبود و بين اعاده سعی  کامل .

مسئله 846- اگر کمتر از يک مرتبه سعی کرد و بقيه را فراموش کرد بياورد، احتياط

واجب آن است که سعی (1) را از سر بگيرد، و اگر بعد از تمام کردن يک مرتبه يا

بيشتر فراموش کرد به هفت مرتبه برساند جايز است از همانجا سعی را تمام کند،

لکن احتياط (2) آن است که اگر (3) چهار مرتبه را تمام نکرده تمام کند و از سر

بگيرد (4) .

1- آية الله اراکي : سعی را تمام کند و از سر بگيرد.

آية الله سيستاني : متعرض اين صورت مسأله نشده اند.

2- آية الله صانعي : مستحب .

3- آية الله صانعي : از نصف شوط چهارم نگذشته .

4- آية الله اراکي : و احوط در صورت عدم اکمال چهار شوط استيناف و دوباره

بجاآوردن سعی  است .

آية الله خويي ، آية الله تبريزي : چنانچه کمبود سعی از روی فراموشی و بعد از شوط

چهارم بوده ، واجب است باقی را هر وقت يادش آمد هر چند بعد از فراغت از

اعمال حج باشد، تدارک نمايد. و اگر خود نتواند تدارک کند يا تدارک آن مشقت

داشته باشد واجب است نايب بگيرد و در اين صورت احتياط اين است که نايب به

نيت فراغ ذمه منوب عنه از اتمام يا تمام يک سعی کامل بجا آورد. واگر کمبودش

پيش از شوط چهارم و از روی فراموشی بوده ، احتياط اين است که شخصا يک سعی  کامل

بقصد اعم از تمام يا اتمام بجا آورد.

آية الله فاضل : اگر کمتر از يک مرتبه سعی کرد و بقيه را فراموش کرد که انجام

دهد، احتياط واجب آن است که سعی را از سر بگيرد. و همين طور است اگر کمتر از

چهار مرتبه را انجام داده باشد و بقيه را فراموش کرده باشد.

آية الله بهجت : و اگر کمبود سعی را از روی فراموشی و بعد از شوط چهارم بوده

واجب است باقی را هر وقت يادش آمد هر چند بعد از فراغت اعمال حج باشد

تدارک نمايد، و در صورتی که خود نتواند تدارک کند يا تدارک سخت باشد واجب

است نايب بگيرد و اگر کمبودش بيش از شوط چهارم از روی فراموشی بوده احتياط

اين است که شخصا يک سعی کامل بجا آورد، و در صورت دشواری آن نايب بگيرد . (

مناسک ، مسأله 349) .

آية الله سيستاني : اين احتياط در مناسک ايشان ذکر نشده است .

مسئله 847- با تمام کردن سعی حلال نمي شود بر او آنچه حرام شده بود بواسطه احرام .

مسئله 848- اگر فراموش کرد بعض سعی را در عمره تمتع پس به گمان اينکه ا عمال

عمره تمام شده از احرام خارج شد و بعد از آن نزديکی با زنان کرد واجب است

برگردد و سعی را تمام کند، و احتياط واجب آن است که يک گاو برای کفاره ذبح

کند (1) .

1- آيات عظام گلپايگاني ، صافي ، مکارم : يک گاو کفاره دارد بنابر احوط برای  جماع

و نيز ناخن گرفتن .

آية الله اراکي ، آية الله بهجت : کفاره جماع واجب است و در ناخن گرفتن احتياط

واجب .

آية الله سيستاني ، آية الله تبريزي : و به اعتقاد اين که از سعی فارغ شده محل شود،

در اين صورت احوط اين است که يک گاو کفاره بدهد و لازم است سعی را به نحوي

که گفته شد تمام نمايد.

آية الله خويي : در اين صورت به اعتقاد اين که از سعی عمره تمتع فارغ شده محل شده ،

در اين صورت احوط بلکه اظهر اين است که يک گاو کفاره دارد. ( مناسک ، مسأله

(350.

آية الله صانعي : بلکه خالی از قوت نيست .

مسئله 849- اگر فراموش کرد بعض سعی را در عمره تمتع و تقصير کرد و بعد از آن

نزديکی با زنان کرد احتياط واجب آن است که به دستور مسأله سابق عمل کند، بلکه

احتياط واجب آن است (1) که در اين دو حکم سعی در غير عمره تمتع را نيز ملحق به

تمتع کند در کفاره و اتمام (2) .

1- آية الله صانعي : بلکه خالی از قوت نيست .

آية الله خامنه اي : متعرض اين احتياط نشده اند.

2- آية الله فاضل : اولی الحاق اين حکم در غير تمتع به تمتع .

آية الله تبريزي : اين حکم مختص است به سعی در عمره تمتع .

آية الله بهجت ، آية اله سيستاني : متعرض فرع الحاق اين حکم در غير تمتع به تمتع

نشده اند.

مسئله -850 اگر شک کند در عدد رفت و آمدها بعد از تقصير اعتناء نکند (1) ، و

اگر شک کند بعد از آنکه از عمل فارغ شد و منصرف شد چون بناگذاری بر اتمام و

اعتناءنکردن به شک خالی از اشکال نيست (2) احتياط آن است که آنچه احتمال نقص

مي دهد اتمام کند، خصوصا اگر شک در ناقص گذاشتن در اين باشد که عمدا برای  حاجتي

ترک کرده است سعی  را که برگردد و اتمام کند که در اين صورت وجوب اتمام بعيد

نيست (3) ، و اگر شک در زياده دارد و مي داند ناقص نشده اعتناء نکند.

1- آية الله صانعي : بايد احتياط کند به اتمام و اعاده سعي ، يعنی هر مقدار که

احتمال نقص مي دهد مي آورد و بعد هم 7 مرتبه سعی را سر مي گيرد و اين احتياط نسبت

به بعد از فراغ از عمل که فرع بعدی است جاری  مي باشد.

آية الله خامنه اي : از اينجا تا آخرين اين مسأله را متعرض نشده اند.

2- آيات عظام اراکي ، نوري ، بهجت ، مکارم : اعتناء به شک نکند و عملش صحيح است .

آية الله خويي ، آية الله تبريزي : اظهر اين است که بايد به اين شک اعتناء شود. و

شک در عدد اشواط سعی را باطل مي گند.

آية الله گلپايگاني ، آية الله صافي : اگر بعد از منصرف شدن از سعی شک در عدد آن

کند به آن شک اعتنا نکند و سعيش صحيح است ، لکن اگر احتمال مي دهد که کمتر از

هفت مرتبه سعی  کرده احتياط آن است که دوباره سعی کند. (آراءالمراجع ، ص 297) .

آية الله سيستاني : اگر احتمال زياد بودن آنها را بدهد بنای بر صحت بگذارد و اگر

احتمال کم بودن آنها را مي دهد در صورتی که شک او قبل از بهم خوردن موالات باشد

سعی باطل است و بنابر احتياط اگر بعد باشد نيز باطل است . (مناسک ، ص 259) .

آية الله فاضل : چه شک در زياده کند و چه شک در نقيصه ، و همينطور است اگر بعد

از فراغ عمل شک در زياده کند.

3- آية الله مکارم : اگر از عمل منصرف شده و به ظاهر آن را پايان داده به اين شک

اعتناء نکند.

مسئله 851- اگر بعد از فارغ شدن از سعی يا از هر دوری شک در درست آوردن آن کند

اعتناء تکند و سعيش صحيح است ، و همينطور اگر در بين رفت و آمد در صحيح

بجاآوردن جزء پيش کند اعتناء نکند (1) .

1- آية الله سيستاني : متعرض اين حکم نشده اند.

مسئله 852- اگر در مروه شک کند که هفت مرتبه رفت و آمد کرده يا زيادتر مثل

اينکه شک کند بين هفت و نه اعتناء نکند، و اگر قبل از رسيدن به مروه شک کند

که اين دور هفت است يا کمتر ظاهرا سعی او باطل است ، و همچنين است هر شکی  که

به کمتر از هفت تعلق بگيرد، مثل شک بين يک و سه يا دو و چهار و هکذا.

مسئله 853- اگر طواف را در روزی بجا آورد و روز بعد شک کرد که سعی کرده است

يا نه بعيد نيست بناگذاری برآوردن (1) ، گر چه احتياط درآوردن (2) است ، مگر

آنکه بعد از تقصير شک کند که در اين صورت لازم نيست سعی  کند.

1- آية الله خويي : فتوای  ايشان در اين مسأله روشن نيست و لذا احتياط به اعاده

طواف و نماز و اتيان سعی  است .

2- آية الله مکارم : اين احتياط ترک نشود.

آية الله فاضل : اگر چيزی که مشکوک است تأخير انداختن سعی بدون عذر است بعيد

نيست بناگذاری  برآوردن اگر چه احتياط مستحب در آوردن است . و اگر چيزی  که

مشکوک است تأخير با عذر باشد. در اين صورت وجهی برای بناگذاری بر اينکه آورده

شده نيست .

آية الله تبريزي : احوط اعاده طواف و نماز و اتيان به سعی  است .

مسائل متفرقه سعي

مسئله 854- کسی که مي دانسته بايد هفت مرتبه بين صفا و مروه سعی کند و با همين

نيت از صفا شروع کرده ولی رفت و برگشت را يک مرتبه حساب کرده و در نتيجه

چهارده مرتبه سعی  نموده احتياط آن است که سعی (1) را اعاده کند اگر چه اقوي

کفايت همان سعی  است .

1- آية الله مکارم : اين احتياط ترک نشود.

آية الله بهجت : سعی صحيح است ( پرسشهای جديد حج ، س 78) .

آية الله سيستاني : اگر جاهل قاصر بوده سعيش صحيح است و اگر مقصر بوده صحتش

اشکال دارد.

مسئله 855- کسی  که بعدازظهر، طواف و نماز را بجا مي آورد و سعی را شب انجام

مي دهد اگر بدون تأخير عرفي ، سعی در شب واقع شود (1) مانع ندارد و احتياط آن

است که تا شب تأخير نيندازد و اگر چه اقوی کفايت است .

1- آية الله مکارم : هر گاه طواف و نماز آن را در هر موقع از روز انجام دهد سعي

را تا شب مي تواند به تأخير بياندازد. ولی تأخير تا فردا جايز نيست واگر تأخير

انداخت گناه کرده ولی اعمال او صحيح است .

مسئله 856- سعی در طبقه فوقانی اگر محرز نيست که بين صفا و مروه است ، جايز

نيست (1) .