3 ـ وقوف در مشعرالحرام (مزدلفه)
مسأله 807 ـ بعد از مغرب و پايان وقوف در عرفات واجب است
به مشعرالحرام كه سرزمينى است معروف و در فاصله بين عرفات و منى قرار دارد و آن
را «مزدلفه» نيز مى گويند، كوچ كند.
مسأله 808 ـ بعد از رسيدن به مشعرالحرام به احتياط واجب
بايد نيت ماندن در آنجا را تا طلوع فجر بكند. و اين ماندن نيز عبادت است كه
بايد با قصد قربت انجام گيرد. اين ماندن واجب مستقلى غير از وقوف در مشعرالحرام
است.
مسأله 809 ـ اگر كسى وقوف در مشعر را عمداً و بدون عذر ترك
كند حج او باطل است.
مسأله 810 ـ طهارت از حدث در وقوف مشعر نيز شرط نمى باشد،
بنابراين حائض يا نفساء يا جنب مى تواند در مشعر وقوف كند.
شرايط صحت وقوف
درصحت وقوف رعايت اين موارد لازم است:
1 ـ نيت.
2 ـ محل وقوف.
3 ـ وقت وقوف.
4 ـ كيفيت وقوف.
نيت
مسأله 811 ـ اين وقوف نيز مانند وقوف در عرفات از عبادات
است، و بايد با قصد قربت انجام شود، و ريا موجب بطلان آن است كه موجب بطلان حج
مى شود.
مسأله 812 ـ اگر به جاى نيت وقوف اختيارى نيت وقوف اضطرارى
يا بالعكس بكند، چنانچه در تطبيق مصداق اشتباه كرده، حج او صحيح است.
مسأله 813 ـ اگر مى دانسته كه ماندن در مشعر به عنوان بخشى
از مناسك حج است، و بايد با قصد قربت انجام شود، ولى در زمان وقوف از نيت آن
غافل بوده، همين كه قصد ارتكازى داشته، وقوف او صحيح است.
محل وقوف
مسأله 814 ـ شخص بايد مطمئن باشد محلى را كه وقوف كرده
سرزمين مشعرالحرام است.
مسأله 815 ـ حدود مشعرالحرام نيز همانند حدود عرفات چنانچه
مورد اطمينان و تصديق اهالى محل باشد معتبر است.
مسأله 816 ـ اگر با اطمينان به مشعر بودن مكانى در آنجا
وقوف كرد، و بعد از فوت وقتهاى وقوف معلوم شد آنجا مشعر نبوده، احتياطاً حج را
تمام كند، و بعد عمره مفرده انجام دهد، و چنانچه حج بر او مستقر بوده يا در
صورت بقاى استطاعت سال بعد حج را اعاده كند.
وقت وقوف
مسأله 817 ـ واجب است از طلوع فجر تا طلوع آفتاب در
مشعرالحرام وقوف كند. و اين وقوف معروف و اختيارى مشعر مى باشد.
مسأله 818 ـ وقوف در مشعرالحرام از طلوع فجر تا طلوع آفتاب
واجب است اما تمام آن ركن نيست.
مسأله 819 ـ زنها، بچه ها، بيماران، افراد ضعيف، سالمندان و افرادى كه آنها را
مراقبت و پرستارى و راهنمايى مى كنند مى توانند بعد از نصف شب از مشعر خارج
شوند.
مسأله 820 ـ براى افراد مذكور وقوف بين الطلوعين لازم
نيست، بلكه ماندن تا نصف شب در مشعر به عنوان وقوف آنها مجزى و صحيح است. بلى
همراهان معذورين و كسانى كه عذر آنها برطرف شده در صورت امكان لازم است براى
درك وقوف اختيارى به مشعر برگردند.
مسأله 821 ـ وقوف اضطرارى شبانه مشعر براى معذورين مسأله
قبل، حكم وقوف اختيارى مشعر را دارد.
مسأله 822 ـ خارج شدن از مشعر قبل از طلوع فجر بنا بر
احتياط واجب جايز نيست. و اگر عمداً و بدون عذر بيرون برود و نتواند تا طلوع
آفتاب برگردد، چنانچه وقوف عرفات را درك كرده باشد بايد حج را تمام كند، و يك
گوسفند كفاره بدهد، و بنابر اقوى سال بعد نيز حج را اعاده كند.
مسأله 823 ـ اگر فردى به غير عمد وقوف بين الطلوعين را درك
نكرد، و از معذورين هم نبود كه وقوف اضطرارى شب براى او كفايت كند، مى تواند از
طلوع آفتاب روز عيد تا ظهر مقدارى در مشعر وقوف كند، و حج او صحيح است.
مسأله 824 ـ از آنچه گذشت معلوم مى شود كه وقوف در مشعر سه
وقت دارد:
1 ـ وقوف اختيارى: يعنى بين الطلوعين براى غير معذورين.
2 ـ وقوف اضطرارى شبانه: يعنى شب عيد براى معذورينى كه در مسأله 819 گذشت.
3 ـ وقوف اضطرارى روزانه: يعنى از طلوع آفتاب تا ظهر روز عيد براى كسانى كه دو
وقوف قبل را درك نكرده باشند.
مسأله 825 ـ معذورين در مسأله 819 بايد خودشان به معذور
بودنشان اطمينان پيدا كنند، و گفته مدير كاروان يا افراد ديگر مادامى كه موجب
اطمينان نشود كفايت نمى كند.
مسأله 826 ـ عوامل خدماتى كه ناچارند شب عيد براى آماده
كردن چادرهاى منى و تهيه تداركات از مشعر خارج شوند، اگر نمى توانند براى وقوف
اختيارى به مشعر برگردند، پس از وقوف اضطرارى شبانه مى توانند از مشعر خارج
شوند، و حج آنها صحيح است.
مسأله 827 ـ در فرض سابق اگر اين افراد به قصد بازگشت، از
مشعر خارج شوند و ديگر نتوانند به مشعر برگردند، اگر شب عيد نيت وقوف كرده
باشند حج آنها صحيح است، والا بايد وقوف اضطرارى روزانه را درك كنند. وگرنه حج
آنها باطل است.
كيفيت وقوف
مسأله 828 ـ همانگونه كه در احكام وقوف به عرفات گذشت،
مراد از وقوف، بودن در آن مكان است خواه سواره باشد يا پياده، نشسته باشد يا
ايستاده يا در حال راه رفتن. خواب باشد يا بيدار ولى اگر تمام مدت وقوف را خواب
يا بيهوش باشد وقوف و حجش باطل است.
مسأله 829 ـ وقوف ركنى مشعر مانند وقوف در عرفات مسماى
وقوف است، به اين معنا كه مقدارى از زمان وقوف را ـ حتى اگر يك يا دو دقيقه
باشد ـ در مشعر بماند. و در اين صورت حج او صحيح است. هر چند در ترك عمدى بقيه
زمان وقوف گناهكار است.
وقوفهاى اختيارى و اضطرارى
مسأله 830 ـ با توجه به اينكه براى عرفات و مشعر وقوف
اختيارى و اضطرارى وجود دارد، و درك هر دو موقف يا يكى از آنها در وقت اختيارى
يا اضطرارى، يا عدم درك آنها از جهت صحت و بطلان احكام مختلفى دارد، لذا
فهرستوار اقسام آن را ذكر مى كنيم:
1 ـ اگر وقوف در عرفات و وقوف در مشعر بطور كلى ترك شود، حج باطل است; خواه از
روى علم باشد يا جهل، بدون عذر ترك شده باشد يا از روى عذر.
2 ـ اگر از روى علم عمداً و بدون عذر وقوف اختيارى عرفات را ترك كند، حج او
باطل است.
3 ـ بجز معذورينى كه در مسأله 819 ذكر شد، اگر كسى وقوف اختيارى مشعر را از روى
علم عمداً و بدون عذر ترك كند، حج او باطل است.
4 ـ اگر وقوف اختيارى عرفات و مشعر از روى عذر ترك شود، و اضطرارى عرفات و مشعر
را درك كند، بعيد نيست كه حج او صحيح باشد، هر چند احتياط در اين است كه اگر
شرايط استطاعت باقى بود، سال بعد حج را اعاده كند.
5 ـ اگر وقوف در عرفات از روى عذر درك نشود، چنانچه اختيارى مشعر را درك كند حج
او صحيح است، والا حج او باطل است. مگر براى معذورين مسأله 819.
6 ـ اگر وقوفهاى مشعر را از روى عذر درك نكند چنانچه وقوف اختيارى عرفات را درك
كرده باشد، حج او اشكال دارد، و به احتياط واجب بايد اين حج را تمام كرده و سال
بعد اعاده كند. و اگر وقوف اضطرارى عرفات را درك كرده باشد، حج او باطل است.
7 ـ اگر وقوف اختيارى عرفات را درك كرد ولى از درك وقوف اختيارى مشعر معذور
بود، و يكى از وقوفهاى شبانه يا روزانه مشعر را درك كرد، حج او صحيح است.
مسأله 831 ـ كسى كه حج او به جهت ترك وقوفين باطل شود در
احرام باقى است، و بايد براى خروج از احرام عمره مفرده انجام دهد.
مستحبات وقوف در مشعر
مسأله 832 ـ مستحبات وقوف در مشعر چند چيز است:
1 ـ با دلى آرام از عرفات بسوى مشعرالحرام متوجه شده و استغفار كند.
2 ـ همين كه به تلّ سرخ كه سمت راست جاده است رسيد، بگويد:
«اَللَّهُمَّ ارْحَمْ تَوَقُّفِي، وَ زِدْهُ فِي عَمَلِي، وَ سَلِّمْ لِي
دِينِي، وَ تَقَبَّلْ مَناسِكِي».
3 ـ در راه رفتن ميانه رو باشد، و از مزاحمت ديگران بپرهيزد.
4 ـ مستحب است نماز مغرب و عشا را تا مزدلفه به تأخير اندازد اگر چه ثلث شب نيز
بگذرد، و ميان هر دو نماز به يك اذان و دو اقامه جمع كند، و نوافل مغرب را بعد
از نماز عشا بجا آورد. و چنانچه از رسيدن به مزدلفه پيش از نصف شب مانعى رسيد،
بايد نماز مغرب و عشا را به تأخير نيندازد و در ميان راه بخواند.
5 ـ مستحب است كه آن شب را به هر مقدار كه ميسور باشد به عبادت و اطاعت إلهى
بسر برد.
6 ـ اين دعا را بخواند:
«اَللَّهُمَّ هذِهِ جُمَعُ، اَللَّهُمَّ إنِّي أسْألُكَ أنْ تَجْمَعَ لِي فِيها
جَوامِعَ الْخَيْرِ، اَلَّلهُمَّ لاتُؤْيِسْنِي مِنَ الْخَيْرِ الَّذِيْ
سَألْتُكَ أنْ تَجْمَعَهُ لِيْ فِي قَلْبِي، وَأَطْلُبُ إلَيْكَ أنْ
تُعَرِّفَنِي ماعَرَّفْتَ أوْلِياءَكَ فِي مَنْزِلِي هذا، وَ أنْ تَقِيَنِي
جَوامِعَ الشَرِّ».
7 ـ مستحب است بعد از نماز صبح با طهارت حمد و ثناى إلهى را بجا آورد، و بهر
مقدارى كه ميسور باشد از نعم و تفضلات حضرت حق ياد كند، و بر محمد و آل محمد
صلوات بفرستد، آنگاه دعا كند.
8 ـ اين دعا را نيز بخواند:
«اَلَّلهُمَّ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ، فُكَّ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ،
وَأوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ، وَادْرَأ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ
الْجِنِّ وَالاِْنْسِ، اَلَّلهُمَّ أنْتَ خَيْرُ مَطْلُوب إلَيْهِ، وَ خَيْرُ
مَدْعُوٍّ وَ خَيْرُ مَسْؤول، وَ لِكُلِّ وافِد جائِزَةٌ، فَاجْعَلْ جائِزَتِي
فِي مَوْطِنِي هذا، أنْ تُقِيلَنِي عَثْرَتِي، وَ تَقْبَلَ مَعْذِرَتِي، وَ أنْ
تُجاوِزَ عَنْ خَطِيْئَتِي، ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوى مِنَ الدُّنيا زادِي».
9 ـ مستحب است ريگهايى را كه براى رمى جمرات در منى لازم دارد از مشعر بردارد.
و حدوداً بيش از هفتاد ريگ بردارد.
10 ـ مستحب است وقتى كه به وادى محسّر رسيد به مقدار صد قدم مانند شتر تند رود
و اگر سواره است سوارى خود را حركت دهد، و بگويد:
«اَللَّهُمَّ سَلِّمْ لي عَهْدِي، وَاقْبَلْ تَوبَتِي، وَأجِبْ دَعْوَتِي،
وَاخْلُفْنِي فِىْ مَنْ تَرَكْتُ بَعْدِي».
مسأله 833 ـ مستحب است كمى قبل از طلوع آفتاب از
مشعرالحرام به سوى منى حركت كند، به گونه اى كه قبل از طلوع آفتاب وارد وادى
محسّر (1) نشود. ولى اگر وارد وادى محسّر شد اشكالى ندارد. و اگر از آن تجاوز
كرد و وارد منى شد گناهكار است، ولى كفاره ندارد.
اعمال روز عيد در منى
مسأله 834 ـ محرم بعد از وقوف در مشعر، در روز عيد قربان
بايد وارد منى شود، و واجبات روز عيد در منى را كه شامل موارد زير است بنابر
احتياط واجب به ترتيب انجام دهد:
1 ـ رمى جمره عقبه.
2 ـ قربانى.
3 ـ حلق يا تقصير.
مسأله 835 ـ اگر از روى جهل يا غفلت و سهو اين ترتيب رعايت
نشود، اعاده لازم نيست، ولى اگر از روى علم و عمد ترك شود بايد اعمال به ترتيب
اعاده شود.
4 ـ رمى جمره عقبه
مسأله 836 ـ اولين عمل واجب محرم در روز عيد در منى سنگ
زدن به ستونى است كه از سنگ ساخته شده، و به جمره عقبه معروف است.
مسأله 837 ـ موالات در رمى معتبر نيست، لذا فاصله زمانى
بين هفت سنگ، يا بين جمرات سه گانه مضرّ به رمى نيست.
مسأله 838 ـ هنگام سنگ زدن طهارت از حدث يا خبث شرط نيست،
همچنين كه خود سنگها لازم نيست پاك باشد.
مسأله 839 ـ بنابر احتياط واجب سنگ زدن به قسمت سيمانى
جمره عقبه كه قبلاً ديوار بود، كفايت نمى كند و از اين جهت فرقى بين طبقه اول و
دوم نيست.
مسأله 840 ـ رمى در طبقه دوم مانعى ندارد.
مسأله 841 ـ شخص مى تواند قبل از رمى خود براى ديگرى رمى
كند.
مسأله 842 ـ اگر كسى از اصل رمى جمره و رفت و آمد تا محل
رمى معذور باشد بايد نايب بگيرد. اما اگر در اصل رمى معذور است ولى مى تواند به
محل رمى برود يا مى توانند او را ببرند، احتياط اين است كه او را به محل رمى
ببرند، بعد نايب رمى را در منظر او انجام دهد.
مسأله 843 ـ كسى كه قدرت رمى ندارد مى تواند براى رمى
جمرات نايب بگيرد، و احتياط واجب آن است كه تا خود فرد كاملاً از انجام عمل
مأيوس نشده، نايب انجام ندهد، و در صورت يأس از رفع عذر واجب است نايب بگيرد.
مسأله 844 ـ اگر اطرافيان بدانند كه فرد مأيوس از رفع عذر
است لازم نيست از او اجازه بگيرند، هر چند اجازه گرفتن مطابق احتياط است، و اگر
نتواند اجازه بدهد ـ مثلاً بيهوش باشد ـ اجازه او معتبر نيست.
مسأله 845 ـ منظور از نتوانستن، ناتوانى در تمام طول روز
است، بنابراين اگر در اوّل روز و ازدحام نتواند رمى كند، اما بعدازظهر و زمان
خلوت شدن توانايى داشته باشد، نمى تواند نايب بگيرد.
مسأله 846 ـ كسى كه از رمى در روز معذور است ولى در شب
قدرت رمى دارد، بنابر احتياط واجب بايد شب رمى كند، و نمى تواند نايب بگيرد.
مسأله 847 ـ بعد از اينكه نايب سنگ زد، اگر خودش توانايى
سنگ زدن پيدا كرد، لازم نيست اعاده كند.
مسأله 848 ـ اگر شك كند كه سنگها را به نحو صحيح زده است
يا خير، به آن اعتنا نكند.
مسأله 849 ـ اگر يكى از جمرات را به خيال اينكه جمره عقبه
است رمى كند و روز بعد متوجه اشتباه خود شود، بايد جمره عقبه را به نيت قضا رمى
كند.
مسأله 850 ـ اگر رمى روز عيد را فراموش كرد و تا روز
سيزدهم متذكر شد، واجب است قضاى آن را قبل از رمى آن روز انجام دهد، و اگر تا
روز سيزدهم متذكر نشد، سال ديگر در اين سه روز خودش يا نايبش سنگ بزند.
شرايط صحت رمى
درصحت رمى رعايت اين موارد لازم است:
1 ـ نيت.
2 ـ وقت رمى.
3 ـ شرايط سنگى كه با آن رمى مى شود.
4 ـ پرتاب سنگ با دست و بدون واسطه.
5 ـ هفت سنگ به ترتيب و يكى يكى زدن.
نيت
مسأله 851 ـ رمى جمره از عبادات است و بايد با قصد قربت
انجام شود، و ريا موجب بطلان آن است.
وقت رمى
مسأله 852 ـ وقت سنگ زدن به جمره از طلوع آفتاب روز عيد
قربان است تا غروب آفتاب.
مسأله 853 ـ زنها، بيماران، سالمندان مى توانند در شب عيد
سنگ بزنند، اگرچه از رمى در روز عيد معذور نباشند.
مسأله 854 ـ زنى كه حج نيابتى نيز انجام مى دهد همين حكم
را دارد.
مسأله 855 ـ اين حكم اختصاص به رمى روز عيد دارد. ولى در
روزهاى بعد به شرط اينكه در روز معذور باشند مى توانند شب رمى كنند.
مسأله 856 ـ حكم سابق شامل همراهان ضعفا و بيماران، و
راهنماها نمى شود. بلكه همراهان آنها بايد طبق وظيفه خودشان عمل كنند، يعنى در
روز عيد رمى كنند.
مسأله 857 ـ نايب نيز بايد در روز رمى كند، و رمى در شب
كفايت نمى كند. حتى اگر زنى درخصوص رمى نايب شود و بخواهد از طرف زن ديگرى شب
عيد، جمره عقبه را رمى كند.
شرايط سنگى كه با آن رمى مى شود
مسأله 858 ـ شرايط سنگى كه با آن رمى مى شود عبارت است از:
1 ـ به آن ريگ گفته شود. يعنى سنگى باشد نه خيلى ريز مثل شن، و نه خيلى درشت
مثل قلوه سنگ، بنابراين ريگ حدوداً بايد به اندازه يك بند انگشت باشد.
2 ـ از حرم باشد، و ريگ خارج از حرم كفايت نمى كند.
3 ـ بكر باشد، و هيچ كس قبلاً با آن رمى نكرده باشد.
4 ـ غصبى نباشد، پس اگر از زمين غير يا از ريگهايى كه ديگرى براى خودش جمع كرده
بدون اجازه و رضايت وى باشد، كافى نيست.
مسأله 859 ـ اگر شك كند كه چيزى را كه مى خواهد بزند سنگ
است يا چيز ديگر، نمى تواند به آن اكتفا كند، و بايد چيزى را بزند كه بداند سنگ
است.
مسأله 860 ـ سنگى را كه از حرم برداشته اگر شك كند كه از
خارج حرم آورده اند يا خير، به آن اعتنا نكند.
مسأله 861 ـ مستحب است سنگها از مشعرالحرام جمع آورى شود.
مسأله 862 ـ اگر شك كند كه سنگ بكر است يا خير، مى تواند
با آن رمى كند.
پرتاب سنگ با دست و بدون واسطه
مسأله 863 ـ سنگ را بايد با دست پرتاب كند، و اگر آن را
روى جمره بگذارد صحيح نيست.
مسأله 864 ـ سنگ بايد به سبب پرتاب او به جمره برسد، و اگر
به واسطه سنگ ديگرى در بين راه بر سرعت و شتاب آن افزوده شود و به جمره اصابت
كند كافى نيست.
مسأله 865 ـ اگر سنگ پرتاب شده به چيزى برخورد كند و كمانه
كند، و با همان فشار پرتاب اوليه به جمره بخورد كفايت مى كند.
مسأله 866 ـ اگر سنگى را پرتاب كرد ولى به جمره اصابت
نكرد، بايد دومرتبه پرتاب كند تا به جمره اصابت كند.
هفت سنگ به ترتيب و يكى يكى زدن
مسأله 867 ـ بايد مطمئن شود كه هفت سنگ به جمره اصابت كرده
است، و ظن و گمان در آن اعتبار ندارد.
مسأله 868 ـ اگر از ابتدا قصد داشته باشد كه بيش از هفت
سنگ بزند صحيح نيست، و بايد اعاده كند، اما اگر قصد داشته باشد كه هفت سنگ
بزند، اما در اثر اشتباه يا احتياط بيشتر بزند مانعى ندارد.
مسأله 869 ـ اگر در تعداد سنگها شك كند، بايد آنقدر بزند
كه مطمئن شود هفت سنگ به جمره اصابت كرده است.
مسأله 870 ـ اگر بعد از تمام شدن رمى در تعداد سنگها شك
كند كه كمتر از هفت سنگ زده، بايد برگردد و جبران كند، ولى اگر بعد از قربانى
يا حلق و تقصير شك كند، به آن اعتنا نكند.
مسأله 871 ـ بايد سنگها را يكى يكى پرتاب كند. و اگر چند
سنگ را با هم پرتاب كند يك سنگ محسوب مى شود، اگرچه سنگها به چند جاى جمره
بخورد، يا حتى اگر پشت سر هم به جمره برسد.
مستحبات رمى جمرات
مسأله 872 ـ در رمى جمرات چند چيز مستحب است:
1 ـ با طهارت بودن در حال رمى.
2 ـ هنگامى كه سنگها را در دست گرفته و آماده رمى است اين دعا را بخواند:
«اَللَّهُمَّ هذِهِ حَصَيَاتِي فَأحْصِهِنَّ لِي، وَارْفَعْهُنَّ فِي عَمَلِي».
3 ـ با هر سنگى كه مى اندازد تكبير بگويد.
4 ـ هر سنگى را كه مى اندازد اين دعا را بخواند:
«اللهُ أكْبَرُ، اَلَّلهُمَّ ادْحَرْ عنِّي الشَّيْطانَ، اَلَّلهُمَّ
تَصْدِيقاً بِكِتابِكَ، وَ عَلى سُنَّةِ نَبِيِّكَ، اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ لِي
حَجّاً مَبْرُوراً، وَ عَمَلا مَقْبُولا، وَسَعْياً مَشْكُوراً، وَ ذَنْباً
مَغْفُوراً».
5 ـ ميان او و جمره در جمره عقبه ده يا پانزده ذراع فاصله باشد، و در جمره اولى
و وسطى كنار جمره بايستد.
6 ـ جمره عقبه را رو به جمره و پشت به قبله رمى كند، و جمره اولى و وسطى را رو
به قبله ايستاده رمى كند.
7 ـ ريگ را بر انگشت ابهام گذارده، و با ناخن انگشت شهادت بيندازد.
8 ـ پس از برگشتن بجاى خود در منى، اين دعا را بخواند:
«اَللَّهُمَّ بِكَ وَثِقْتُ، وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، فَنِعْمَ الرَّبُ،
وَنِعْمَ المَوْلى، ونِعْمَ النَّصِيرُ».
پي نوشت ها:
1 - وادى محسّر بيابانى است با
وسعت كم بين مشعر و منى، كه حدود آن طبق تأييد اهل محل علامت گذارى شده است.
منبع:
پایگاه آية الله العظمى فاضل لنكرانى
Lankarani.com
