7 ـ طـواف حـج
مسأله 950 ـ طواف حج كه طواف زيارت نيز ناميده مى شود، مثل
طواف عمره تمتع است و احكام آن را دارد بجز نيت كه بايد با قصد طواف حج تمتع
انجام دهد.
8 ـ نماز طواف حج
مسأله 951 ـ بعد از طواف حج واجب است دو ركعت نماز طواف حج
بجا آورد. كه مثل نماز طواف عمره تمتع است و احكام آن را دارد. مگر در نيت، كه
در اينجا نيت نماز طواف حج تمتع مى كند.
9 ـ سـعى
مسأله 952 ـ پس از نماز طواف، واجب است سعى بين صفا و مروه
بجا آورد، همانگونه كه در عمره تمتع انجام داده، و احكام آن را دارد، مگر در
نيت كه بايد به قصد حج تمتع سعى كند.
مسأله 953 ـ بعد از سعى حج تمتع استعمال بوى خوش نيز بر
شخص حلال مى شود، و تنها حرمت زن و شوهرى باقى مى ماند.
10 ـ طواف نساء
مسأله 954 ـ بعد از سعى، حج واجب است طواف نساء انجام شود،
كه از لحاظ احكام و شرايط همانند طواف عمره و حج مى باشد، بجز نيت كه بايد با
قصد طواف نساء انجام شود.
مسأله 955 ـ لازم نيست طواف نساء را بعد از سعى فوراً بجا
آورد، و تأخير آن مانعى ندارد. ولى تا آن را بجا نياورده بايد زن و شوهر از
يكديگر اجتناب كنند.
مسأله 956 ـ طواف نساء اختصاص به مردان ندارد، بلكه بر
زنان، كودكان و افراد خنثى نيز واجب است. و همچنين بر پيرمردان و پيرزنانى كه
قادر به عمل زناشويى نيستند، و ازدواج هم نمى كنند واجب است طواف نساء بجا
آورند.
مسأله 957 ـ زنان و كودكان نيز بايد نيت طواف نساء كنند و
زنان تا طواف نساء نكرده اند مرد بر آنان حلال نمى شود، و كودكان اگر طواف نساء
نكنند بعد از بلوغ نمى توانند ازدواج كنند.
مسأله 958 ـ اگر زن قصد طواف رجال بكند به گمان اينكه
وظيفه او چنين است اشكال ندارد، و طواف او صحيح است.
مسأله 959 ـ مجنون را اگر محرم كرده اند بايد او را طواف
نساء بدهند، والا بعد از خوب شدن همسر بر او حلال نمى شود.
مسأله 960 ـ پيش از بجا آوردن طواف نساء زن و مرد حق
هيچگونه استمتاعى از يكديگر ندارند. حتى خواستگارى و عقد و شهادت بر عقد حرام
است.
مسأله 961 ـ طواف نساء و نماز آن يك واجب تعبدى است و از
اجزاء حج نيست. لذا ترك آن حتى اگر عمدى باشد موجب بطلان حج نمى شود. بلكه اثر
وضعى آن يعنى حرمت همسرى باقى مى ماند.
مسأله 962 ـ اگر طواف نساء يا نماز آن را سهواً يا عمداً
بجا نياورد بايد خودش بجا آورد و اگر به وطن بازگشته و امكان انجام آن توسط
خودش نيست يا براى او مشقت دارد نايب بگيرد. و در صورت فوت وى ولى او نيابتاً
انجام دهد يا استنابه كند.
مسأله 963 ـ اگر بعد از مراجعت شك كند كه آيا طواف نساء را
انجام داده يا خير، بايستى خودش يا در صورت عدم امكان نايبش انجام دهد. مخصوصاً
اگر توجهى به وجوب طواف نساء نداشته است.
مسأله 964 ـ نايب بايد طواف نساء را به نيت منوب عنه بجا
آورد، و اگر بجا نياورد ذمه نايب مشغول است، و علاوه بر اينكه همسر بر او حلال
نمى شود بايد خودش يا نايبش تدارك كند. و در صورت فوت وى بنابر احتياط ورثه
بايد قضاى آن را بجا آورند، يا براى او استنابه كنند.
مسأله 965 ـ در عمره تمتع طواف نساء واجب نيست، هر چند
مطابق احتياط است، و اگر بخواهد احتياط كند، بايد قبل از تقصير طواف نساء و
نماز آن را بجا آورد.
مسأله 966 ـ كسى كه چندين عمره مفرده بجا مى آورد، يا بعد
از اعمال حج عمره مفرده بجا مى آورد، بايد براى هر احرام يك طواف نساء بجا
آورد.
11 ـ نماز طواف نساء
مسأله 967 ـ بعد از طواف نساء نماز طواف نساء واجب است. و
احكامى كه در نماز طواف عمره و حج معتبر است در اين نماز هم معتبر است، بجز
نيت. يعنى اين نماز را به قصد نماز طواف نساء بخواند.
مسأله 968 ـ بعد از نماز طواف نساء زن و مرد بر يكديگر
حلال مى شوند، و چيزى از محرمات احرام باقى نمى ماند، بلى همانطور كه گذشت هيچ
كس در حرم نمى تواند شكار كند يا درختان حرم را بكند.
مسأله 969 ـ بنابر آنچه گذشت محرمات احرام در سه مرحله از
محرم برداشته مى شود: (1)
1 ـ بعد از حلق يا تقصير.
2 ـ بعد از سعى.
3 ـ بعد از نماز طواف نساء.
مسأله 970 ـ اگر از روى جهل به مسأله طواف عمره يا طواف حج
را انجام ندهد و به وطن برگردد، واجب است يك شتر قربانى كند، حتى اگر با همسر
نزديكى نكرده باشد، و حج را هم در سال بعد اعاده كند. اما كفاره در طواف عمره
بنابر احتياط است.
مسأله 971 ـ اگر از روى فراموشى طواف عمره، حج يا نساء را
بجا نياورد و بعد متوجه شود و دوباره فراموش كند و با همسر نزديكى كند بايد يك
قربانى بدهد. و احتياط مستحب آن است كه يك شتر باشد. و اگر بطور كلى فراموش كند
و يادش نيايد كفاره ندارد.
مسأله 972 ـ در فرض سابق اگر مى تواند بايد خودش برگردد و
طواف و نماز آن را بجا آورد، و در غير طواف نساء سعى را هم اعاده كند. و اگر
نمى تواند برگردد يا مشقت دارد نايب بگيرد.
مستحبات طواف حج و نماز و سعى و
طواف نساء
مسأله 973 ـ آنچه كه از مستحبات در طواف عمره و نماز آن و
سعى ذكر شد اينجا نيز جارى است، و مستحب است شخصى كه بجهت طواف حج مى آيد، در
روز عيد قربان بيايد، و بر درب مسجد بايستد و اين دعا را بخواند:
«اَللَّهُمَّ اَعِنّي علَى نُسُكِكَ، وَ سَلِّمْني لَهُ وَ سَلِّمْهُ لِي،
أَسْأَلُكَ مَسْألَةَ الْعَلِيلِ الذَّلِيلِ، الْمُعْتَرِفِ بِذَنْبِهِ، أنْ
تَغْفِرَ لِي ذُنُوبِي، وَ أنْ تُرْجِعَنِى بِحاجَتَي، اَلَّلهُمَّ إنَّي
عَبدُكُ، وَالْبَلَدُ بَلَدُكَ، وَالبَيْتُ بَيْتُكَ، جِئتُ أَطْلُبُ
رَحْمَتَكَ، وَ أؤُمُّ طاعَتَكَ، مُتَّبِعاً لأمْرِكَ، راضِياًبِقَدَرِكَ،
أَسْأَلُكَ مَسْألَةَ الْمُضْطَرِّ إلَيْكَ، الْمُطِيعِ لاِمْرِكَ، الْمُشْفِقِ
مِنْ عَذابِكَ، الْخائِفِ لِعُقُوبَتِكَ، أنْ تُبَلِّغَنِي عَفْوكَ،
وَتُجِيرَنِي مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِكَ».
پس به نزد حجرالأسود بيايد و استلام كند، و آن را ببوسد، و اگر بوسيدن ممكن نشد
دست به حجر ماليده و دست خود را ببوسد، و اگر آن هم ممكن نشد مقابل حجر ايستاده
و تكبير بگويد، و بعد آنچه در طواف عمره بجا آورده بود بجا آورد.
اعمال مكه و احكام تقديم آن بر
وقوفين
مسأله 974 ـ همانگونه كه در ابتداى احكام حج تمتع بيان شد
پنج عمل زير، يعنى:
1 ـ طواف حج،
2 ـ نماز طواف حج،
3 ـ سعى،
4 ـ طواف نساء،
5 ـ نماز طواف نساء.
محل انجام آن در مكه است، و بايد بعد از اعمال روز عيد انجام شود. و تقديم آن
جايز نيست، مگر براى بعضى از افراد كه در مسأله 962 مى آيد.
مسأله 975 ـ اگر به جهت جهل يا سهو و فراموشى اعمال مكه را
قبل از حلق يا تقصير انجام داد بايد بعد از حلق يا تقصير در منى اعمال مكه را
اعاده كند، و اگر از بازگشت به منى معذور بود همانجا كه هست حلق يا تقصير كند و
موى خود را به منى بفرستد، و اعمال مكه را اعاده كند. و اگر از روى علم و عمد
بوده است علاوه بر آن بايد يك گوسفند هم ذبح كند.
مسأله 976 ـ مستحب است در روز دهم بعد از انجام اعمال منى
براى اعمال مكه به مكه بروند، و اعمال مكه را بايد به ترتيب مذكور انجام دهند.
و اگر اين ترتيب رعايت نشود بايد به گونه اى بجا آورد تا ترتيب حاصل شود.
مسأله 977 ـ اگر به جهت جهل يا از روى غفلت و فراموشى اين
ترتيب رعايت نشود، صحيح است، هر چند احتياط در اعاده است.
مسأله 978 ـ اگر سعى را بر طواف حج يا طواف نساء را بر سعى
مقدم داشت بايد بعد از طواف حج و نماز آن، سعى را و بعد از سعى طواف نساء را
بجا آورد تا ترتيب حاصل شود.
مسأله 979 ـ وقت اعمال مكه تا روز آخر ذى الحجه وسعت دارد.
ولى بهتر است هر چه زودتر بعد از اعمال منى در روز عيد انجام شود.
مسأله 980 ـ انجام طواف مستحبى بعد از اعمال روز عيد و قبل
از انجام اعمال مكه مانعى ندارد.
مسأله 981 ـ خارج شدن از مكه قبل از انجام اعمال مكه مانعى
ندارد.
مسأله 982 ـ افراد زير مى توانند اعمال مكه را قبل از وقوف
در عرفات و مشعر و اعمال منى انجام دهند:
1 ـ زنهايى كه مى ترسند هنگام بازگشت از منى حائض يا نفسا شده، و امكان ماندن
در مكه تا پاك شدن را نداشته باشند.
2 ـ سالمندان يا بيمارانى كه به جهت ازدحام بعد از بازگشت نتوانند طواف كنند.
3 ـ كسانى كه مى دانند به جهتى بعد از اعمال منى تا آخر ذى الحجه نمى توانند
اعمال مكه را انجام دهند.
مسأله 983 ـ تشخيص عذر اين افراد با خود افراد است، لذا
نمى توانند به قول ديگران اكتفا كنند، بلى اگر از قول روحانى يا مدير كاروان يا
فرد ديگرى اطمينان پيدا كنند مى توانند طبق اطمينان خود عمل كنند.
مسأله 984 ـ ازدحام جمعيت و مشقت در طواف مجوز مقدم داشتن
اعمال مكه بر وقوفين نيست، همينطور كسى كه با تخت روان طواف مى كند نمى تواند
به جهت ارزانى تخت روان قبلاً اعمال خود را انجام دهد.
مسأله 985 ـ كسى كه مى داند بعد از مراجعت از منى قدرت بر
طواف ندارد و بايد او را با تخت طواف دهند و نمى تواند تا وقت خلوت در مكه
بماند، اما قبل از وقوفين خودش مى تواند در مطاف طواف كند، تقديم طواف جايز و
صحيح است، ولى احتياط مستحب جمع بين طواف قبل و اطافه بعد از مراجعت است.
مسأله 986 ـ نايب هم اگر از اين افراد باشد مى تواند اعمال
مكه را بر وقوفين و اعمال منى مقدم بدارد. و به حج يا نيابت او ضرر نمى زند.
مسأله 987 ـ همانگونه كه گذشت اين افراد بايد بعد از محرم
شدن به احرام حج تمتع اعمال مكه را انجام دهند. و انجام اعمال قبل از احرام حج
صحيح نيست.
مسأله 988 ـ اگر اعمال مكه را بدون احرام انجام دهد، كفايت
نمى كند. و بايد بعد از وقوفين و اعمال منى يا قبل از آن با احرام اعاده كند.
مسأله 989 ـ تقديم اعمال مكه بر وقوفين و اعمال منى بر اين
افراد واجب نيست بلكه جايز است، لذا اين افراد اگر نتوانند اعمال مكه را مثل
سايرين در وقت اختيارى آن انجام دهند مى توانند نايب بگيرند.
مسأله 990 ـ كسى كه اعمال مكه را بر وقوفين و اعمال منى
مقدم مى دارد بايد تمام پنج عمل را قبلاً انجام دهد، و نمى تواند طوافها را
انجام دهد و سعى را بعد بجا آورد يا طواف نساء را بعد انجام دهد.
مسأله 991 ـ زنى كه مى خواهد اعمال مكه را بر وقوفين مقدم
بدارد اگر نتواند همه اعمال را انجام دهد، مثلاً بعد از سعى حيض شود احتياط آن
است كه مجدداً همه اعمال را بعد از پاك شدن اعاده كند، و اگر فرصت نكرد بايد
نايب بگيرد، و نايب بايد تمام آن اعمال را بعد از اعمال روز عيد بجا آورد.
مسأله 992 ـ در موارد ضرورى تقديم طواف نساء و نماز آن بر
سعى اشكالى ندارد، مثلاً اگر زن بترسد كه بعد از سعى حيض شود مى تواند قبل از
سعى طواف نساء و نماز آن را بجا آورد، هر چند احتياط اين است كه در اين فرض هم
نايب بگيرد تا بعد از سعى طواف نساء او را انجام دهد.
مسأله 993 ـ كسى كه اعمال حج را بر وقوفين مقدم مى دارد
نمى تواند بعد از سعى حج، حلق يا تقصير كند، بلكه حلق يا تقصير حج را بايد روز
عيد در منى انجام دهد، و اگر انجام داد علاوه بر اينكه محرمات احرام بر او حلال
نمى شود، بلكه در صورت علم و عمد كفاره هم دارد.
مسأله 994 ـ اگر بعد از بازگشت از منى متوجه شوند كه امكان
اعاده اعمال مكه براى آنها وجود دارد، لازم نيست اعاده كنند مگر در مورد گروه
سوم كه بايد در صورت كشف خلاف اعمال را اعاده كنند، هر چند اعاده اعمال براى دو
گروه اول نيز مطابق احتياط است.
مسأله 995 ـ احكام نيابت در اعمال مكه مثل نيابت در اعمال
عمره است. اما نيابت گرفتن در اعمال مكه بشرطى صحيح است كه مطمئن باشد تا آخرين
زمان ممكن اقامت خودش نتواند انجام دهد.
مسأله 996 ـ كسى كه مجاز است اعمال مكه را بر وقوفين مقدم
بدارد، در صورت انجام آن اعمال تمام محرمات احرام در يك مرحله بعد از حلق يا
تقصير از وى برداشته مى شود.
پي نوشت ها:
1 - اين مراحل در مورد كسى است كه
مجاز نيست اعمال مكه را بر وقوفين مقدم بدارد، و حكم كسانى كه اعمال مكه را بر
وقوفين مقدم داشته اند در مسأله 976 بيان شده است.
منبع:
پایگاه آية الله العظمى فاضل لنكرانى
Lankarani.com
