خمس و احكام آن در حج
حج يكى از عبادات است و براى قبولى اين عبادت بايد از مال
حلال در اين سفر استفاده شود. و الاّ علاوه بر اينكه حج مورد قبول خداى سبحان واقع
نمى شود. در بعضى از موارد موجب بطلان حج نيز مى شود. يكى از اين موارد نپرداختن
خمس و زكات است كه احكام آن به تفصيل در توضيح المسائل آمده است و در اينجا به
مناسبت اشاره اى به احكام آن در رابطه با حج مى شود
مسأله 133 ـ با مال حرام يا مالى كه متعلق خمس يا زكات است
و خمس يا زكات آن پرداخت نشده. جايز نيست به حج برود
مسأله 134 ـ كسى كه خمس يا زكات بر ذمه او مى باشد، چنانچه
علاوه بر آن مخارج حج را داشته باشد مستطيع است
مسأله 135 ـ مخارج حج يا زيارت ائمه جزء مخارج سال محسوب
مى شود. بنابراين اگر از درآمد همان سال صرف حج يا زيارت شود لازم نيست خمس
مبلغى كه صرف حج يا زيارت شده پرداخت شود. بلى اگر بخواهد از درآمد سالهاى سابق
صرف كند. حتماً بايد قبل از مصرف خمس آن را بدهد
مسأله 136 ـ كسى كه از درآمد سال خود براى حج يا عمره ثبت
نام كند و در همان سال مشرف نشود، چنانچه قبلا حج بر او مستقر نبوده بايد خمس
آن را بپردازد. و همين طور است اگر با پولى كه خمس به آن تعلق گرفته و خمس آن
پرداخت نشده ثبت نام كند. در اين دو فرض اگر بخواهد خمس آن را از درآمد همان
سال يا سال بعد بپردازد بايد به مقدار 41 آن را بپردازد
مسأله 137 ـ پولى كه براى ثبت نام سفر حج پرداخت شده و سال
خمسى بر آن گذشته و هنوز قرعه به نام او اصابت نكرده، چنانچه قبلا حـج بر او
مستقر نبوده، لازم است خمس آن را بپردازد
مسأله 138 ـ اگر با پول غصبى يا پولى كه خمس و زكات آن
پرداخت نشده بليط هواپيما يا وسيله مسافرتى ديگر را براى حج تهيه كند. هر چند
كار حرامى انجام داده و ضامن است. ولى موجب بطلان حج او نمى شود
مسأله 139 ـ اگر با پول غصبى يا پولى كه خمس و زكات آن
پرداخت نشده لباس احرام و لباسى كه در آن طواف واجب انجام مى دهد يا نماز طواف
مى خواند تهيه كند. طواف او اشكال دارد و موجب بطلان عمره يا حج مى شود
مسأله 140 ـ قربانى اگر با عين پول غصبى يا پول متعلق خمس
و زكات خريده شود كفايت از قربانى در حج نمى كند. و كسى كه اين چنين قربانى كند
مثل فردى است كه عمداً قربانى را ترك كرده است
مسأله 141 ـ كسى كه تاكنون خمس مال خود را نداده است. اگر
از حقوق همان سال و قبل از گذشت سال، لباس احرام و قربانى و مصارف حج را تأمين
كند مانعى ندارد، ولى اگر از درآمد سالهاى قبل تهيه كند حكم غصب را دارد. و اگر
شك دارد كه به اصل پول خمس تعلق گرفته يا خير مى تواند با آن لباس احرام و
قربانى تهيه كند
مسأله 142 ـ كسى كه خمس اموال خود را نداده باشد نمى تواند
فقط با پرداخت خمس مخارج حج، حج خود را به صورت صحيح انجام دهد چون تصرف در مال
متعلق خمس جايز نيست، و همين مقدار كه مى خواهد خمس بدهد و به حج برود تصرف در
مال غيرمخمس است و اين كار منع از تصرف را برنمى دارد، چون هنوز در كل مال حق
امام و سادات وجود دارد، و تصرف در مال مشترك هم حرام است
مسأله 143 ـ در فرض سابق اگر قدرت استنابه ولو در آينده را
نداشته باشد يا قدرت پرداخت واگذارى فيش يا جلب رضايت صاحبان آن را ندارد يا
براى اين امور به مشقت و حرج مى افتد در اين صورت حج بر خودش واجب نيست و بايد
حج منوب عنه و صاحب فيش را بجا آورد
مسأله 144 ـ در فرض سابق اگر امكان پرداخت خمس كل مال
نباشد يا مشكل باشد مكلف مى تواند با اجازه مرجع تقليد خود مقدارى از مال را
جدا كند و سپس خمس آن مقدار را بپردازد و با اين پول مخمس مخارج حج را بپردازد
مسأله 145 ـ در فرض سابق مى تواند مقدارى از اموال خود را
به قصد خمس به مرجع تقليد يا وكيل او بدهد تا بعد از قبول به خودش قرض بدهند،
كه در اين فرض مى تواند آن مقدار را صرف مخارج حج يا عمره كند
مسأله 146 ـ همراه داشتن پول يا اشياء متعلق خمس در حج يا
عمره، حتى در طواف و نماز طواف موجب بطلان حج يا عمره نمى شود
مسأله 147 ـ شخصى كه در حين خريد لباس احرام نمى دانسته
پولش غيرمخمس است و با آن لباس خريده و محرم شده و اعمال انجام داده اعمال او
صحيح است. ولى خمس پولى را كه مصرف كرده مديون است و بايد بپردازد
مسأله 148 ـ حاجى اگر قبل از رسيدن سال خمسى اش از درآمد
سال خود سوغات خريد و پس از خريد، سال خمسى او فرا رسيد، چنانچه سوغات در حد
شأن او باشد خمس ندارد..
وصيت به حج
مسأله 149 ـ كسى كه حج بر او مستقر شده باشد هرگاه در خود
آثار فوت را مشاهده كند بايد وصيت كند كه حج او را انجام دهند.
مسأله 150 ـ اين فرد حتى اگر وصيت هم نكند، بر ورثه واجب
است كه از اصل تركه او يك حج نيابتى برايش بگيرند
مسأله 151 ـ اگر وصيت كرده باشد كه از ثلث بردارند از ثلث
برداشته مى شود، و اگر ثلث كافى نبود از اصل مال جبران مى شود
مسأله 152 ـ اگر وصيت نكرده باشد كه از ثلث بردارند از اصل
مال به مقدار حج ميقاتى برداشته مى شود، و اگر وصيت به حج بلدى كرده باشد اجرت
آن از اصل مال برداشته مى شود
مسأله 153 ـ كسى كه فوت كرده و حج بر او مستقر بوده واجب
است در همان سال اول براى او نيابت بگيرند. و حتى اگر نيابت از ميقات در آن سال
ممكن نباشد از بلد ميت نيابت بگيرند. و در اين فرض تمام مخارج از اصل مال
برداشته مى شود
مسأله 154 ـ اگر وصيت كرده باشد كه شخص معينى براى او حج
بجا آورد، يا از مال معينى براى او حج بجاآورند لازم است طبق وصيت عمل شود
مسأله 155 ـ كسى كه براى حج ثبت نام كرده اگر قبل از فوت
فردى را اجير كند كه بعد از فوتش براى او حج بجا آورد. اگر آن شخص بعد از اجير
شدن مستطيع شود، طبق مسأله 99 عمل كند
مسأله 156 ـ اگر قبل از فوت وصيت كند كه فرد خاصى براى او
حج بجا آورد ولى او را اجير نكند، اين فرد مى تواند طبق وصيت عمل كند و صحيح
است. ولى اگر خودش ساير شرايط استطاعت را داشته باشد و با فيش حج موصى راه براى
او باز شود احتياط اقتضا مى كند كه حج را براى خودش انجام دهد و براى ميت
استنابه كند
مسأله 157 ـ در فرض سابق اگر ورثه تنها به شرطى راضى شوند
كه اين فرد حج را حتماً به نيابت از ميت انجام دهد، اگر خودش مستطيع باشد مى
تواند حج را براى خودش انجام دهد و براى صاحب فيش استنابه كند حتى اگر ورثه
ندانند. و حج او صحيح است. و در اين فرض اگر ميت وصيت نكرده باشد واجب است حج
خود را انجام دهد و براى ميت استنابه كند
مسأله 158 ـ در فرض سابق اگر قدرت استنابه ولو در آينده را
نداشته باشد يا قدرت پرداخت حق واگذارى فيش يا جلب رضايت صاحبان آن را ندارد يا
براى اين امور به مشقت و حرج مى افتد در اين صورت حج بر خودش واجب نيست و بايد
حج منوب عنه و صاحب فيش را بجا آورد
مسأله 159 ـ اگر ورثه در گرفتن نيابت كوتاهى كنند تا اينكه
مال تلف شود ضامن هستند و بايد از مال خود براى او نيابت بگيرند
مسأله 160 ـ اگر خود ميت مال نداشته باشد بر ورثه واجب
نيست از مال خود براى او نيابت بگيرند، هر چند از باب احسان سزاوار است كه براى
او حج بجاآورند
مسأله 161 ـ چنانچه شخص براى حج مستحبى مبلغ معينى را وصيت
كند و آن مبلغ براى حج ـ ولو از ميقات ـ كافى نباشد وصيت باطل است. و لازم است
آن مبلغ را در كارهاى خير مصرف كنند. بلى اگر بدانند وصيت مقيد به حج بوده، با
بطلان وصيت آن مبلغ طبق احكام ارث بين ورثه تقسيم مى شود.
منبع:
پایگاه آية الله العظمى فاضل لنكرانى
Lankarani.com
