طــواف
مسأله 495 ـ طواف يعنى هفت مرتبه دور خانه خدا(كعبه) گشتن،
به گونه اى كه شرحش مى آيد. و هر دور را به عربى «شوط» مى گويند
مسأله 496 ـ طواف از اركان عمره تمتع است، و اگر كسى عمداً
تا وقت باقى است آن را انجام ندهد عمره او باطل مى شود. چه عالم به مسأله باشد
يا جاهل
مسأله 497 ـ كسى كه طواف را عمداً ترك كند و عمره خود را
باطل كند به احتياط واجب بايد حج إفراد بجا آورد، و پس از آن عمره مفرده انجام
دهد، و اگر حج واجب بجا مى آورده در سال بعد نيز حج را اعاده كند
مسأله 498 ـ وقت طواف در عمره تمتع تا زمانى است كه اگر آن
را با اعمال بعد از آن انجام دهد بتواند به وقوف ركنى عرفات برسد
مسأله 499 ـ طواف بايد قبل از سعى انجام شود. و اگر اين
ترتيب به هر دليل حتى از روى فراموشى مراعات نشود مجزى نبوده و به احتياط واجب
بايد سعى و تقصير را بعد از طواف و نماز آن اعاده كند
مسأله 500 ـ شخص مى تواند قبل از اينكه طواف واجب خود را
بجاآورد طواف نيابى انجام دهد و صحيح است، هر چند بنابر احتياط نمى تواند طواف
مستحبى بجاآورد
مسأله 501 ـ اگر كسى طواف را به هر جهت باطل انجام داده و
بدون توجه به بطلان آن، اعمال بعد از آن را انجام داده و بعد از تقصير متوجه
شده، بايد طواف و نماز آن را اعاده كند، و به احتياط واجب سعى و تقصير را نيز
اعاده كند، و تا تقصير نكرده محرمات احرام را مراعات كند
مسأله 502 ـ اگر بعد از طواف شك كند كه شرايط صحت طواف را
مراعات كرده يا خير، طواف او صحيح است. و همين طور اگر در اثناى طواف نسبت به
دورهاى انجام شده چنين شكى كند چنانچه غافل از شرايط نبوده طواف صحيح است. و در
غير اين صورت بايد طواف را تمام كند
مسأله 503 ـ كسى كه طواف عمره تمتع را فراموش كند يا باطل
انجام دهد هر وقت يادش آمد اگر چه بعد از اعمال منى يا بعد از ماه ذى الحجه
باشد بايد آن را بجاآورد، و بعد از نماز طواف، سعى و تقصير را بنابر احتياط
اعاده كند. و اگر خودش نتواند شخص مورد اطمينان را نايب كند تا برايش انجام دهد
مسأله 504 ـ كسى كه به خاطر بيمارى يا پيرى قدرت بر انجام
طواف نداشته باشد طواف او به ترتيب ذيل انجام مى شود:
1 ـ او را بر دوش گرفته به گونه اى كه در صورت امكان پاهاى او به زمين كشيده
شود طواف دهند.
2 ـ او را با تخت روان (طبق) طواف دهند.
3 ـ اگر دو صورت فوق ممكن نباشد نايب بگيرد
مسأله 505 ـ بيمار يا ناتوان را كه طواف مى دهند بايد
شرايط صحت طواف را تا جايى كه ممكن است مراعات كنند
مسأله 506 ـ كسى كه مقدارى از طواف را مى تواند بجاآورد
ولى از انجام تمام آن معذور است بايد طبق فرض سابق عمل كند، و در صورت نيابت
بايد براى كل طواف نايب بگيرد نه بعضى از دورهاى آن
مسأله 507 ـ كسى كه فكر مى كرده مى تواند تمام طواف را
انجام دهد اگر بعد از شوط چهارم از انجام بقيه طواف به طور كلى عاجز شد مى
تواند براى انجام بقيه آن نايب بگيرد. و در اين فرض هم نايب و هم خودش نماز
طواف را بخواند. و اگر قبل از شوط چهارم عاجز شد بايد براى كل طواف نايب بگيرد،
و نيابت براى مقدار باقى مانده در اين فرض صحيح نيست
مسأله 508 ـ شخص حتى در حال اختيار مى تواند طواف را پياده
يا سواره، يا مقدارى از آن را پياده و مقدارى را سواره بجاآورد. ولى نمى تواند
مقدارى را خود بجا آورد و براى باقيمانده آن نايب بگيرد. لذا فرض سابق در موردى
است كه خودش نتواند سواره يا بعد از مقدارى استراحت طواف را تمام كند
مسأله 509 ـ شخص مى تواند در حال طواف به هر صورت كه خواست
حركت كند، يعنى مى تواند آهسته برود يا تند برود يا حتى بدود. ولى بهتر است به
طور متعارف راه برود
مسأله 510 ـ صحبت كردن، خوردن و آشاميدن و خواندن شعر در
طواف اشكالى ندارد، هر چند مكروه است. امّا ذكر، دعا و خواندن قرآن در طواف
مستحب است
مسأله 511 ـ همراه داشتن پول غير مخمس يا اموال غصبى يا
پاگذاشتن روى لباس احرام ديگران كه موجب اذيت آنها شود يا روى اشيايى كه در
مطاف افتاده موجب بطلان طواف نمى شود
مسأله 512 ـ در مواردى كه حكم به تكميل و اعاده طواف شده
است به احتياط واجب بايد ابتدا طواف سابق تكميل شود و بعد نماز آن خوانده شود،
بعد طواف و نماز آن اعاده شود
مسأله 513 ـ اگر بعد از تمام شدن اعمال عمره مفرده يا عمره
تمتع يا حج تمتع متوجه شده طواف او باطل بوده بايد علاوه بر اعاده طواف و نماز
طواف، به احتياط واجب اعمال مترتبه بر آن را نيز اعاده كند.
مسأله 514 ـ پوشيدن لباس هر چند بر محرم حرام است اما براى طواف ضرر ندارد، و
حتى در طواف عمره تمتع يا مفرده هم اگر با لباس طواف كند، طواف او صحيح است. و
همين طور اگر بعداً متوجه شود طواف او باطل بوده، مى تواند با لباس طواف كند.
شرايط صحت طواف
درصحت طواف رعايت اين موارد لازم است:
1 ـ نيت
2 ـ طهارت
3 ـ ستر عورت
4 ـ مختون بودن
5 ـ انجام هفت دور نه كمتر و نه بيشتر
6 ـ شروع طواف از حجرالأسود و ختم به آن
7 ـ محدوده طواف
8 ـ جهت گردش به دور كعبه
نيت
مسأله 515 ـ شخص بايد قصد طواف معينى را داشته باشد. مثلا
بداند طوافى را كه انجام مى دهد طواف عمره مفرده يا عمره تمتع يا حج تمتع يا
طواف نساء يا طواف مستحبى است. و لازم نيست نيت را به زبان بياورد يا حتى به
قلب خطور دهد
مسأله 516 ـ طواف نيز مانند ساير عبادات بايد با قصد قربت
انجام شود. يعنى عمل را براى خدا يا براى اطاعت امر خدا يا براى ترس از جهنم و
رسيدن به بهشت و ثواب بجاآورد. و اگر ريا كند يعنى براى غير خدا انجام دهد باطل
است
مسأله 517 ـ اگر كسى به قصد طواف مقدارى از آن را انجام
دهد و فكر كند كه چون مى بايست نيت را به زبان مى گفته و طواف او باطل است طواف
را رهاكند، و بلافاصله با گفتن نيت از نو طواف كند. طواف او اشكال پيدا مى كند
مسأله 518 ـ ريا در حين عمل گر چه نسبت به بعضى از اشواط
يا خصوصيات باعث بطلان عمل مى شود. اما ريا بعد از عمل موجب بطلان آن نمى شود
مسأله 519 ـ افرادى كه در طواف به ديگران كمك مى كنند يا
آنها را طواف مى دهند. اگر خودشان نيز قصد طواف كنند، طواف هر دو صحيح است.
مشروط بر اينكه قصد ارتكازى طواف تا آخر طواف باقى باشد
مسأله 520 ـ چون طواف از عبادات است بايد نيت و قصد قربت ـ
ولو بصورت ارتكازى ـ تا آخر عمل باقى باشد، لذا اگر در بين طواف بطور كلى غافل
شود، يا اگر سواره او را طواف مى دهند خوابش ببرد، طواف او اشكال دارد و حكم آن
حكم سرزدن حدث در بين طواف است، كه در مسأله 526 خواهد آمد.
طهارت
طهارت شامل موارد ذيل است:
1 ـ طهارت از حدث اصغر و اكبر.
2 ـ طهارت لباس و بدن.
طهارت از حدث اصغر و اكبر
مسأله 521 ـ در طواف واجب ـ حتى در عمره و حج مستحبى ـ
طهارت از حدث اصغر و اكبر شرط است. و طواف بدون طهارت باطل است، اگر چه از روى
جهل يا فراموشى باشد
مسأله 522 ـ اگر اميد برطرف شدن عذر را دارد نمى تواند با
تيمم طواف كند. بلكه بايد صبر كند تا وقت تنگ شود، يا از رفع عذر مأيوس شود
مسأله 523 ـ اگر از انجام غسل يا وضو معذور باشد بايد تيمم
كند. و اگر تيمم بدل از غسل كرد و بعد حدث اصغر عارض شد اگر بتواند بايد وضو
بگيرد، والاّ بدل از وضو تيمم كند
مسأله 524 ـ اگر محدث فراموش كند كه غسل بر گردن اوست اگر
غسل واجب ديگرى قبل از طواف انجام داده باشد كفايت كرده و عملش صحيح است. و
الاّ طواف باطل است
مسأله 525 ـ اگر در بين طواف شك كند كه طهارت داشته يا
خير، مسأله سه صورت دارد:
اول ـ حالت سابق خود را بداند كه طاهر بوده، در اين فرض جايز است طواف را تمام
كند، و براى اتمام آن وضو واجب نيست، و اعاده طواف نيز لازم نيست. و در اين
صورت فرقى نيست كه شك بعد از دور چهارم عارض شده باشد يا قبل از آن.
دوم ـ حالت سابق خود را بداند كه محدثى بوده. در اين فرض ظاهراً هر مقدار از
طواف را كه انجام داده محكوم به بطلان است، چه شك بعد از دور چهارم عارض شده
باشد يا قبل از آن، و بايد بعد از وضو از نو طواف كند.
سوم ـ حالت سابق خود را نداند، كه در اين صورت به احتياط واجب پس از وضو طواف
را تمام كند و نماز آن را بخواند، و پس از آن طواف و نماز آن را اعاده كند. و
در اين صورت فرقى نيست كه شك بعد از دور چهارم باشد يا قبل از آن عارض شده باشد
مسأله 526 ـ اگر در بين طواف حدث عارض شود مسأله چهار صورت
دارد:
اول ـ حدث قبل از رسيدن به نصف طواف باشد، كه در اين صورت طواف باطل مى شود، و
بايد بعد از تحصيل طهارت آن را از سر بگيرد. خواه محدث شدن اختيارى باشد يا
بدون اختيار.
دوم ـ پس از رسيدن به نصف و قبل از تمام شدن دور چهارم باشد، كه در اين صورت
بنابر احتياط واجب پس از وضو طواف را تمام كند و نماز آن را بخواند، و دوباره
طواف ديگر كند و نماز آن را نيز بخواند، خواه حدث با اختيار باشد يا بدون
اختيار.
سوم ـ بعد از تمام شدن دور چهارم اختياراً خود را محدث كند، كه در اين صورت نيز
مثل صورت دوم احتياط كند.
چهارم ـ پس از تمام شدن دور چهارم بى اختيار محدث شود. كه در اين صورت پس از
تحصيل طهارت طواف را از آنجايى كه محدث شده تمام كند و صحيح است.
و در اين مسأله فرقى بين حدث اصغر و اكبر نيست
مسأله 527 ـ كسى كه سواره او را طواف مى دهند بايد توجه
داشته باشد كه در حال طواف خوابش نرود، و اگر خوابيد حكم مسأله قبل را دارد
مسأله 528 ـ اگر بعد از طواف يقين كند كه در بين طواف محدث
شده، ولى نداند دور چندم بوده طواف او باطل است، و بايد پس از تحصيل طهارت طواف
را اعاده كند
مسأله 529 ـ بيمارى كه پى در پى حدث از او سر مى زند اگر
بين دو حدث به مقدارى وقت دارد كه بتواند با بدن و لباس پاك طواف كند بايد در
آن وقت طواف را انجام دهد. و الاّ چنانچه مشقت نداشته باشد براى هر بار كه حدث
از او سرمى زند خود را تطهير كند و وضو بگيرد، و براى نماز هم وضو بگيرد، و
بنابر احتياط واجب نايب هم بگيرد
مسأله 530 ـ اگر قبل از طواف شك كند كه طاهر است يا خير،
چنانچه قبلا طاهر بوده محكوم به طهارت است، و لازم نيست وضو بگيرد يا غسل كند.
و اگر قبلا محدث بوده بايد بعد از تحصيل طهارت طواف كند
مسأله 531 ـ اگر بعد از تمام شدن طواف شك كند كه طاهر است
يا خير، طواف او صحيح است. ولى براى اعمال بعد طبق مسأله قبل عمل كند
مسأله 532 ـ كسى كه از انجام وضو يا غسل و تيمم معذور است
بايد نايب بگيرد. ولى زن حائض و نفساء احكام جداگانه اى دارد كه بيان مى شود
مسأله 533 ـ زن حائض و نفساء نمى تواند طواف كند يا نايب
بگيرد. بلكه اگر فرصت انجام طواف را بعد از پاك شدن تا قبل از وقوف ركنى عرفات
نداشت حج او تبديل به إفراد مى شود. كه احكام آن قبلا بيان شد
مسأله 534 ـ اگر زن به گمان پاك شدن غسل كرد و طواف انجام
داد. و بعد خونى ديد كه محكوم به حيض بود و معلوم شد كه طواف انجام شده در حال
حيض صورت گرفته طواف او باطل است. و اگر امكان تدارك آن بعد از پاك شدن و قبل
از وقوف ركنى عرفات نباشد حج او بدل به إفراد مى شود
مسأله 535 ـ اگر زن در طواف عمره تمتع قبل از سه دور و نيم
حائض شد و امكان تدارك آن بعد از پاك شدن و قبل از وقوف ركنى عرفات نباشد حج او
بدل به إفراد مى شود.
مسأله 536 ـ اگر بعد از سه شوط و نيم و قبل از پايان دور چهارم حائض شد بايد
طواف را رها كند، و احتياطاً و رجاءاً سعى و تقصير را انجام دهد، و احتياطاً
محرمات احرام را رعايت كند، و وقت رفتن به عرفات احتياطاً و رجاءاً به نيت حج
تمتع محرم شود، و اعمال حج را به قصد ما فى الذمه ـ اعم از حج إفراد يا تمتع ـ
انجام دهد. و پس از پاك شدن بنابر احتياط ابتدا طواف ناقص را تمام و نماز آن را
بخواند، و سعى و تقصير را نيز احتياطاً اعاده كند، و بعد طواف و نماز طواف آن
را بخواند، و سعى و تقصير را نيز احتياطاً اعاده كند، و بعد طواف و نماز طواف و
سعى حج را و طواف و نماز طواف نساء را انجام دهد، و احتياطاً يك عمره مفرده
انجام دهد
مسأله 537 ـ اگر بعد از شوط چهارم حائض شد و امكان تدارك
آن را بعد از پاك شدن و قبل از وقوف ركنى عرفات نداشت سعى و تقصير عمره تمتع را
انجام دهد. و بعد براى حج تمتع محرم شود، و بعد از پاك شدن اول تتمه طواف سابق
و نماز آن را بجا آورد، و احتياطاً سعى و تقصير را نيز اعاده كند، و سپس طواف
حج و نماز و اعمال بعد از آن را بجاآورد
مسأله 538 ـ زنى كه مسأله حيض را نمى داند و بعد از پاك
شدن از حيض به خيال اين كه جنب است نيت غسل جنابت بكند چون اشتباه در تطبيق
داشته و مى خواسته وظيفه فعليه خود را انجام دهد، طاهر و اعمالش صحيح است
مسأله 539 ـ كسى كه در حين طواف محدث شود و به طواف خود
ادامه بدهد اگر جاهل قاصر بوده حج او صحيح است، ولى بايد طواف و نماز طواف و
بنابر احتياط سعى را اعاده كند، و اگر طواف عمره بوده تقصير را هم اعاده كند. و
در مورد كيفيت جبران عمل، طبق مسأله 526 عمل كند
مسأله 540 ـ در فرض سابق چنانچه با ترديد نسبت به صحت عمل
يا از روى جهل تقصيرى طواف را ادامه داده، در برخى از موارد به طورى كه در
مسأله 526 گذشت طواف باطل است و بايد اعاده شود، و اگر اعاده نكرد حج او باطل
است. و اگر در طواف نساء بوده حج مطلقاً صحيح است، ولى بايد طواف نساء را طبق
مسأله
526 خودش يا نايبش انجام دهد، و تا طواف نساء انجام نشده از همسر اجتناب كند
مسأله 541 ـ خونى كه محكوم به حيض و نفاس نباشد استحاضه
است، و بايد طبق احكام استحاضه عمل شود، و براى طواف و نماز طواف هم اعمال
مربوط به نمازهاى خود را تكرار كند. مثلا در استحاضه كثيره علاوه بر سه غسل
براى نمازهاى يوميه، يك غسل براى طواف، و يك غسل براى نماز طواف انجام دهد
مسأله 542 ـ اگر مستحاضه به وظيفه خود عمل كند و مشغول
طواف شود و دو مرتبه خون خارج شود چنانچه خون وى استمرار داشته و زن مسائل شرعى
عدم سرايت خون را رعايت كند وظيفه اى ندارد، ولى اگر خون قطع بوده و بعد دو
مرتبه خارج شده احكام حدث در حين طواف را دارد. كه در مسأله 526 گذشت
مسأله 543 ـ مستحاضه اگر براى نماز يوميه يا طواف طبق
وظيفه اش غسل كرده يا وضو گرفته و بعد از آن خون وى قطع شده، مى تواند با همان
غسل يا وضو طواف و نماز آن را بجا آورد.
مسأله 544 ـ اگر خون مستحاضه قطع نمى شود بايد بلافاصله بعد از غسل طواف را
شروع كند، بنابراين لازم است در نزديكيهاى مسجدالحرام غسل كند بطورى كه
بلافاصله بعد از غسل مشغول طواف شود
مسأله 545 ـ براى مستحاضه يك غسل در طواف و نماز آن كفايت
نمى كند، مگر اينكه بعد از غسلى كه براى طواف انجام مى دهد تا زمان نماز طواف
خون قطع شده باشد.
طهارت بدن و لباس
مسأله 546 ـ بدن و لباس در طواف بايد پاك باشد، و ظاهر آن
است كه حتى نجاساتى كه در نماز معفو است در لباس و بدن او نباشد
مسأله 547 ـ اگر در اثناء طواف احتمال قوى بدهد لباس يا
بدن او نجس شده ولى اعتنا نكند، و بعد از طواف يقين كند كه در اثناء طواف بدن و
لباس او نجس شده، طوافش صحيح است
مسأله 548 ـ اگر فراموش كند كه لباس يا بدن او نجس است و
طواف كند و بعد از طواف يا در بين نماز يادش بيايد طواف او صحيح است، ولى نماز
را بايد با تطهير لباس و بدن بخواند، هر چند مستحب است طواف و نماز آن را اعاده
كند. و اگر بعد از نماز طواف يادش بيايد تنها اعاده نماز كافى است
مسأله 549 ـ اگر شك داشته باشد كه لباس يا بدن او نجس است
چنانچه بداند قبلا پاك بوده يا حالت سابقه آن را نداند محكوم به طهارت است و مى
تواند با آن طواف كند، اما اگر بداند كه قبلا نجس بوده نمى تواند طواف كند مگر
اينكه آن را تطهير كند
مسأله 550 ـ اگر در حين طواف بدن يا لباس شخص نجس شود بايد
بعد از تطهير بدن و تطهير يا تعويض لباس طواف را از همان جا ادامه دهد
مسأله 551 ـ اگر در حين طواف متوجه شود كه بدن يا لباس او
نجس است و نداند كه آيا نجاست حادث شده يا در اول طواف وجود داشته حكم مسأله
قبل را دارد. و همين طور اگر بداند كه از اول طواف وجود داشته، و در اين فرض
بنابر احتياط مستحب طواف و نماز آن را اعاده كند
مسأله 552 ـ اگر بعد از طواف متوجه شد كه در حال طواف بدن
يا لباس او نجس بوده است طوافش بنابر اظهر صحيح است
مسأله 553 ـ تطهير بدن و تعويض لباس در خون قروح و جروح
لازم است، بلى اگر تطهير خون قروح و جروح براى فرد مشقت داشته باشد و امكان
تأخير انداختن طواف تا رفع مشقت و تطهير نباشد. لازم نيست بدن را تطهير كند.
ستر عورت
مسأله 554 ـ در طواف ستر عورت واجب است، و اگر بدون ستر
عورت طواف كند باطل است
مسأله 490 ـ مسائل و فروع متفرقه شكار و كفاره هر يك از
شكارها بسيار است، ولى چون چندان محل ابتلاء نيست از تفصيل آن خوددارى مى كنيم.
مسأله 555 ـ ساتر در طواف بنابر احتياط مستحب بايد شرايط
لباس نمازگزار را داشته باشد، و بنابر احتياط واجب بايد مباح باشد. ولى لباسهاى
ديگر (غيرساتر) اگر غصبى باشد مضربه طواف نيست
مسأله 556 ـ در طواف عمره تمتع و عمره مفرده لازم نيست
حتماً با لباس احرام طواف كند و اگر با لباس دوخته نيز طواف كند طواف او صحيح
است
مسأله 557 ـ زن در طواف بايد بدن خود را از نامحرم
بپوشاند، و حتى روى پا تا مچ پا بايد پوشيده شود، ولى اگر پوشيده نشود ضررى
براى طواف ندارد
مسأله 558 ـ اگر در طواف مقدارى از مو يا بدن زن ظاهر باشد
طواف صحيح است، هر چند به جهت عدم حفظ از نامحرم گناهكار است.
مختون بودن
مسأله 559 ـ طواف افراد ذكور اگر ختنه نشده باشند باطل
است، حتى اگر بالغ نباشند. بنابراين طواف كودكان مميز ختنه نشده باطل، و طواف
كودكان غير مميز ختنه نشده احتياطاً باطل است
مسأله 560 ـ اگر كودك ختنه شده به دنيا آيد، لازم نيست
ختنه شود، و طواف او صحيح است
مسأله 561 ـ اگر غير مختون محرم شود، احرام او صحيح است،
ولى براى طواف بايد ختنه شود، و اگر قبل از ختنه شدن طواف كند طواف او حتى طواف
نساء باطل است، و نمى تواند با زن نزديكى يا ازدواج كند
مسأله 562 ـ اگر فرد غير مختون باشد و ختنه شدن براى او
ضرر داشته باشد در صورت حصول استطاعت بايد محرم شود و خودش طواف كند و نايب هم
بگيرد. و هم خودش نماز طواف بخواند و هم نايب. و چنانچه هر دو با هم طواف كنند
فقط خودش نماز طواف بخواند.
انجام هفت دور نه كمتر و نه
بيشتر
مسأله 563 ـ همان گونه كه قبلاً بيان شد طواف مشتمل بر هفت
دور است، و اگر عمداً كمتر يا بيشتر شود باطل است
مسأله 564 ـ اگر عمداً از ابتدا قصد كند كه كمتر از هفت
دور يا بيشتر بجاآورد طواف او باطل است، اگر چه هفت دور انجام دهد. و اگر قصد
انجام كمتر يا بيشتر از روى جهل و غفلت و فراموشى نيز باشد به احتياط مستحب
طواف را اعاده كند
مسأله 565 ـ اگر از ابتدا قصد هفت دور داشته، ولى در اثنا
قصد كمتر يا بيشتر كند. از همانجا كه قصد كرده طواف او باطل مى شود. و بايد با
قصد هفت دور طواف را از همانجا تكميل كند. و اگر با همين قصد بيشتر از هفت دور
بجاآورد طواف باطل است
مسأله 566 ـ اگر از ابتدا قصد بيش از هفت دور كند اما قصدش
اين باشد كه هفت دور را به عنوان واجب و مقدار اضافى را مستحبى يا تبرعى
بجاآورد اشكالى ندارد. كمااينكه اگر بعد از انجام هفت دور طواف واجب يك دور يا
بيشتر را به گمان استحباب به آن اضافه كند طواف او صحيح است
مسأله 567 ـ قِران (1) در طوافِ واجب جايز نيست، و در
طوافِ مستحب مكروه است
مسأله 568 ـ اگر از ابتداى طواف قصد قران داشته باشد
احتياط در اعاده طواف است. اما اگر بعد از تمام شدن طواف اول قصد قران كند طواف
او صحيح است.
مسأله 569 ـ اگر يك دور يا بيشتر به طواف اضافه كند به قصد
اينكه مابقى را طواف ديگرى قرار دهد حكم قران را دارد كه حرام است
مسأله 570 ـ اگر از ابتدا يا در اثناى طواف قصد بيش از
هفت دور كند به نيت اين كه مقدار اضافه طواف مستقلى باشد موجب بطلان طواف او مى
شود، و به احتياط واجب بايد اعاده كند
مسأله 571 ـ اگر سهواً بيش از يك دور به طواف اضافه كند
احتياط آن است كه به قصد قربت و بدون قصد استحباب يا وجوب آن را به هفت دور
برساند. و دو ركعت نماز قبل از سعى و دو ركعت بعد از سعى بجا آورد، و به احتياط
مستحب دو ركعت بعد از سعى را براى غير فريضه قرار دهد
مسأله 572 ـ اگر سهواً كمتر از يك دور به طواف اضافه كرده،
آن را رها كند و طوافش صحيح است
مسأله 573 ـ اگر عمداً مقدارى به طواف اضافه كند، مثلا پس
از پايان دور هفتم از حجرالاسود تا مقام ابراهيم را به قصد طواف برود طوافش
باطل است
مسأله 574 ـ اگر به گمان اينكه مقدارى از طواف را اشتباه
انجام داده، همان مقدار را به جاآورد و سپس معلوم شود كه آن مقدار اوليه باطل
نبوده طواف او باطل است
مسأله 575 ـ اگر به گمان اينكه طواف 14 دور است با قصد 14
دور طواف نموده، طواف او باطل است
مسأله 576 ـ اگر از ابتدا قصد انجام دادن كمتر از هفت دور
را داشته باشد طواف او باطل است. و اگر با قصد هفت دور شروع كند ولى كمتر از
هفت دور بجا آورد، اگر موالات عرفيه بهم بخورد حكم قطع طواف را دارد
مسأله 577 ـ به احتياط واجب در طواف موالات عرفيه بايد
رعايت شود. يعنى بايد هفت دور عرفاً به صورت متوالى و پى در پى انجام شود، به
طورى كه يك عمل محسوب شود. بنابراين نبايد بين شوطها و اجزاء طواف آنقدر فاصله
ايجاد شود كه عرفاً پى در پى شمرده نشود
مسأله 578 ـ براى رفع خستگى در بين طواف جايز است بنشيند
يا دراز بكشد، مشروط بر اينكه موالات عرفيه بهم نخورد. و اگر استراحت آن قدر
طولانى شد كه موالات عرفيه بهم بخورد طواف را تمام كند و نماز آن را بخواند،
سپس احتياطاً يك طواف ديگر بجاآورد
مسأله 579 ـ شخص تا مطمئن نشده كه موالات عرفيه بهم خورده
نمى تواند طواف را از سربگيرد. و بايد همان طواف را ادامه دهد، هر چند قبل از
سه دور و نيم باشد
مسأله 580 ـ فاصله انداختن حدود ده تا پانزده دقيقه در
طواف براى رفع خستگى و تطهير مخلّ به موالات نيست، ولى بيش از اين مقدار يا
اشتغال به كارهاى خارج از طواف، مثل خواندن قرآن و نماز مستحبى و امثال آن موجب
بهم خوردن موالات است
مسأله 581 ـ اگر عمداً يك يا چند دور از طواف كم كند واجب
است آن را اتمام كند، و اگر اتمام نكند حكم كسى را دارد كه عمداً طواف را ترك
كند. خواه عالم به مسأله باشد يا جاهل
مسأله 582 ـ احتياط مستحب آن است كه طواف واجب را قطع
نكند. و قطع طواف به اين نيست كه قصد قطع طواف را بكند. بلكه به اين است كه
موالات را بهم بزند
مسأله 583 ـ اگر طواف را قطع كند و قبل از فوت موالات
عرفيه طواف ديگرى را شروع كند طوافش باطل است، و بايد طواف اول را طبق احكام
قطع طواف انجام دهد، و اعمال پس از آن را بجا آورد
مسأله 584 ـ اگر فرد به هر علتى طواف خود را قطع كند و
دومرتبه شروع به طواف كند، اگر طواف دوم را به قصد ما فى الذمه ـ اعم از اتمام
يا اعاده ـ بجا آورد صحيح است. و در غير اين صورت احتياطاً طواف اول را اگر بعد
از دور چهارم قطع كرده تكميل كند و نماز آن را بخواند، و سعى و تقصير را اگر
بجا آورده بنابر احتياط واجب اعاده كند
مسأله 585 ـ اگر سهواً مقدارى از طواف را كم كند و قبل از
بهم خوردن موالات متوجه شود بايد آن را تكميل كند. و اگر بعد از بهم خوردن
موالات متوجه شود بايد طبق احكام قطع طواف عمل كند. واگر اصلا متوجه نشود تا به
وطن برگردد در صورت امكان بايد خودش وگرنه نايبش طواف را طبق احكام قطع انجام
دهد.
قطع طواف
مسأله 586 ـ احكام قطع طواف به شرح زير است:
1 ـ بعد از قطع طواف و قبل از بهم خوردن موالات عرفيه مجدداً قصد انجام طواف
كند، در اين صورت بايد طواف را تكميل كند، و نمى تواند طواف را از سربگيرد.
2 ـ قبل از سه دور و نيم طواف را قطع كند، و موالات عرفيه بهم بخورد، در اين
صورت طواف قبلى باطل است، و بايد طواف را اعاده كند.
3 ـ بعد از سه دور و نيم و قبل از پايان دور چهارم طواف را قطع كند، و موالات
عرفيه بهم بخورد، در اين صورت بايد طواف ناقص را تكميل كند، و پس از خواندن
نماز آن، طواف را اعاده كند.
4 ـ بعد از دور چهارم طواف را قطع كند، و موالات عرفيه بهم بخورد، در اين صورت
بايد طواف را تكميل كند
مسأله 587 ـ لازم نيست از همان نقطه كه طواف را قطع كرده
طواف را تكميل كند. بلكه اگر از محاذات آن ادامه دهد كفايت مى كند و صحيح است.
همانطور كه مى تواند قبل از نقطه اى كه قطع شده با نيت اين كه محل قطع طواف،
ابتداى تكميل طواف او باشد مشغول طواف شود
مسأله 588 ـ قطع طواف به جهت شركت در نماز جماعت يا خواندن
نماز در وقت فضيلت آن مانعى ندارد. و اگر وقت نماز تنگ باشد واجب است طواف را
قطع كند. و سپس طواف را طبق احكام قطع بجا آورد
مسأله 589 ـ اگر از ادامه طواف به دليلى معذور شد ـ مثلا
محدث يا بيهوش شد، يا نماز جماعت برقرار شد، يا مأموران حرم مشغول شستشوى مطاف
شدند ـ طبق احكام قطع طواف عمل كند
مسأله 590 ـ اگر در حال سعى يادش آمد كه طواف را ناقص
انجام داده بايد سعى را رها كند و طواف را تكميل كند و پس از نماز آن، سعى را
تكميل كند، و اگر طواف اول را كمتر از سه دور ونيم بجا آورده، پس از تكميل طواف
به احتياط مستحب طواف را اعاده كند
مسأله 591 ـ كسى كه در بين سعى متوجه شود طواف را بيش از
هفت دور انجام داده است، بنابر احتياط سعى را رها كند، سپس طواف و اعمال بعد از
آن را اعاده كند.
مسأله 592 ـ كسى كه پياده طواف مى كند بايد قدمها را به اختيار خودش بردارد.
لذا اگر او را بى اختيار ببرند ـ يعنى طورى حركت دهند كه قدم برداشتن به اختيار
او نباشد ـ بايد برگردد واز همان جا طواف را به اختيار خود ادامه دهد
مسأله 593 ـ بنابر آنچه در مسأله قبل ذكر شد اگر ازدحام و
فشار جمعيت باعث شود كه به جلو برود يا به چپ و راست متمايل شود ولى قدمها را
به اختيار خود بردارد ضررى به طواف نمى زند
مسأله 594 ـ همان گونه كه گذشت كسى كه مقدارى از طواف را
بى اختيار انجام داده بايد برگردد و از همانجا طواف را ادامه دهد. و اگر آن دور
را رها كند و از حجرالاسود آن دور را شروع كند طواف او اشكال دارد. بلى اگر
اعاده از همان مكان مستلزم عسر و حرج باشد و وقت خلوت هم پيدا نكند كه تمام
طواف را به اختيار خود بجاآورد مى تواند به همين طواف اكتفا كند و صحيح است
مسأله 595 ـ كسى كه مى داند در اثناى طواف مقدارى از آن
بدون اختيار انجام مى شود نمى تواند از ابتدا قصد كند كه آن مقدار را به عنوان
سواره طواف كند. بلكه بايد طواف را شروع كند و اگر به كلى سلب اختيار از او
نشود طواف صحيح است. و اگر سلب اختيار شد در صورت امكان جبران كند، و اگر جبران
مستلزم عسر و حرج باشد و نتواند در وقت خلوت طواف كند طواف او صحيح است
مسأله 596 ـ كسى كه مى داند مقدارى از طواف را بى اختيار
انجام مى دهد نمى تواند نايب بگيرد، بلكه بايد خودش طبق مسأله قبل انجام دهد
مسأله 597 ـ شك در دورهاى طواف موجب بطلان طواف است.
بنابراين اگر قبل از رسيدن به حجرالاسود شك كند كه دور ششم است يا هفتم، و...
طواف او باطل است
مسأله 598 ـ ظن و گمان در عدد دورها حكم شك را دارد
مسأله 599 ـ در فرض سابق براى از سر گرفتن طواف لازم نيست
از مطاف خارج شود، بلكه مى تواند بلافاصله طواف را از نو شروع كند
مسأله 600 ـ كسى كه در حال طواف در تعداد دورها شك كند
نبايد در حال شك طواف را ادامه دهد. بلكه بايد فكر كند و اگر به يك طرف شك
اطمينان پيدا كرد طبق آن عمل كند، و الاّ طواف را از ابتدا شروع كند
مسأله 601 ـ اگر بعد از انصراف از طواف و داخل شدن در نماز
طواف در تعداد دورهاى طواف شك كند به شك خود اعتنا نكند و طواف صحيح است، بلكه
ظاهراً شك بعد از انصراف و قبل از داخل شدن در نماز هم همين حكم را دارد
مسأله 602 ـ اگر بعد از رسيدن به حجرالاسود شك كند كه هفت
دور زده يا بيشتر، به شك خود اعتنا نكند، و طوافش صحيح است
مسأله 603 ـ اگر از گفته ديگرى اطمينان پيدا كند كه دور
چندم طواف او است مى تواند طبق اطمينان خود عمل كند، ولى اگر اطمينان پيدا نكرد
نمى تواند به گفته او عمل كند
مسأله 604 ـ شخصى كه در شمارش شوطهاى طواف به گفته همراهش
اعتماد كرد چنانچه بعد از انصراف از طواف در عدد شوطها شك كند، به آن اعتنا
نكند و طواف محكوم به صحت است
مسأله 605 ـ كثيرالشك به شك خود اعتنا نكند، و طبق حكم
كثيرالشك در نماز عمل كند، و احتياط در اين است كه كسى را بگمارد تا تعداد
اشواط را به او بگويد و طبق آن عمل كند.
شروع طواف از حجرالأسود و ختم به
آن
مسأله 606 ـ لازم است طواف را عرفاً از حجرالاسود شروع و
به آن ختم كند. و با توجه به اينكه محدوده مقابل حجرالاسود نسبتاً وسيع است،
لذا از هر نقطه طواف را شروع كرد صحيح است، مشروط بر اينكه در محاذات همان نقطه
طواف را تمام كند. و براى تعيين محاذات از دقتهاى اهل وسواس اجتناب كند
مسأله 607 ـ لازم نيست كه در كنار حجرالاسود نيت طواف كند.
بلكه اگر قبل از آن قصدش اين باشد كه طواف خود را از مقابل حجرالاسود شروع مى
كنم كافى است
مسأله 608 ـ لازم نيست در بين طواف براى هر دور محاذات
حجرالاسود را تعيين كند. بلكه اگر براى تعيين محاذات آنگونه كه اهل سنت و برخى
از افراد نادان دقتهاى وسواسى مى كنند عمل كند موجب اشكال مى شود
مسأله 609 ـ اگر طواف را قبل از حجرالاسود شروع كند و به
همانجا ختم كند طواف باطل است. اگر چه در مصداق اشتباه كند. مثلا به گمان اينكه
حجرالاسود در ركن يمانى است طواف را از آنجا شروع كند
مسأله 610 ـ در فرض سابق اگر از ركن يمانى شروع كند و در
حين طواف متوجه شود و طواف را به حجرالاسود نيز ختم كند طوافش باطل است. ولى
اگر قصدش اين باشد كه ابتداى طواف او از موضع معتبر شرعى باشد و به حجرالاسود
ختم كند طوافش صحيح است. هر چند احتياط در اعاده طواف و نماز آن است.
محدوده طواف (مطاف)
مسأله 611 ـ طواف بايد در محدوده فاصله بين كعبه و مقام
ابراهيم كه 5/26 ذراع (2) است انجام شود. و در قسمت حجر اسماعيل مبدأ ديوار حجر
است نه كعبه.
محدوده طواف را «مطاف» نيز مى گويند
مسأله 612 ـ اگر از پشت مقام ابراهيم يا روى شاذروان (3)
كه جزء كعبه است طواف كند طواف او باطل است، و بايد اعاده كند
مسأله 613 ـ اگر بعضى از دورها را خارج از محدوده مذكور
انجام دهد بايد آن دور را اعاده كند، و الاّ طواف او باطل است
مسأله 614 ـ اگر قسمتى از يك دور را خارج از محدوده مطاف
يا روى شاذروان برود بايد برگردد و از همان جا طواف را در محدوده ادامه دهد.
اما اگر داخل حجر اسماعيل يا روى ديوار حجر برود تدارك آن مقدار كفايت نمى كند.
بلكه بايد آن دور را از نو شروع كند.
مسأله 615 ـ بنابر آنچه گذشت اگر چه محدوده طواف در قسمت
حجر اسماعيل نيز 5/26 ذراع است و طواف در آن محدوده صحيح است. ولى با توجه به
فاصله بين ديوار حجر تا ديوار كعبه كه حدود 5/20 ذراع است. احتياط مستحب آن است
كه طواف در شش ذراع باقيمانده انجام شود
مسأله 616 ـ اگر از روى جهل يا غفلت يا فراموشى در خارج از
مطاف طواف كند طواف او باطل است، و حكم كسى را دارد كه از روى جهل يا غفلت يا
فراموشى طواف را انجام نداده باشد
مسأله 617 ـ اگر سهواً بعضى از دورها را از داخل
حجراسماعيل برود و بعد از تمام شدن اعمال حج تمتع متوجه شود، بنابر احتياط آن
دورها را اعاده كند و نماز طواف را بخواند، و مجدداً طواف و نماز آن را اعاده
كند، و بنابر احتياط سعى را هم اعاده كند. و اگر طواف عمره بوده تقصير را نيز
احتياطاً اعاده كند.
مسأله 618 ـ دست گذاشتن به ديوار كعبه و بوسيدن آن و دست
گذاشتن روى ديوار حجراسماعيل در حال حركت هنگام طواف بنابر احتياط واجب جايز
نيست و بايد آن مقدار را اعاده كند
مسأله 619 ـ اگر به خاطر ازدحام جمعيت نتواند در مطاف طواف
كند بايد به انتظار خلوت شدن باشد. و چنانچه وقت تنگ شد يا احتمال خلوت شدن در
هيچ يك از ساعات شبانه روز وجود نداشت مى تواند خارج از محدوده طواف كند. البته
با رعايت الاقرب فالاقرب
مسأله 620 ـ كسى كه به محدوده مطاف آگاهى ندارد اگر از اول
وارد مطاف شود و طواف را شروع كند و پس از پايان طواف شك كند كه از مطاف خارج
شده يا خير، طوافش صحيح است. اما اگر شك دارد كه از اول وارد مطاف شده يا خير،
نمى تواند به آن اكتفا كند، و بايد طواف را اعاده كند
مسأله 621 ـ اگر ازدحام جمعيت در محدوده طواف به گونه اى
است كه خانم ها مى دانند مردان نامحرم خواه ناخواه به آنها تنه مى زنند لازم
است طواف را در محدوده انجام دهند، و حتى الامكان مراقب باشند خود را از تنه
زدن نامحرم دور نگه دارند
مسأله 622 ـ نظافت مسجدالحرام يا تشكيل صفوف جماعت مجوز
خروج از محدوده طواف نمى شود، و بايد در فرصت مناسب در محدوده طواف كند. و اگر
امور مذكور باعث قطع طواف شود بايد طبق احكام قطع طواف عمل شود.
جهت گردش به دور كعبه
مسأله 623 ـ در حال طواف بايد كعبه در سمت چپ طواف كننده
واقع شود. يعنى به طور متعارف به سمت چپ دور بزند، ولى لازم نيست شانه شخص
حقيقتاً به سمت كعبه باشد، لذا اگر در هنگام دور زدن مخصوصاً در حجراسماعيل
كعبه مقدارى به پشت يا جلو متمايل شود، اشكال ندارد
مسأله 624 ـ اگر به هر علتى مقدارى از طواف بر خلاف متعارف
انجام شد، مثلا رو به كعبه يا پشت به آن يا عقب عقب طواف كرد، بايد آن مقدار را
جبران كند.
مسأله 625 ـ لازم نيست هميشه صورت طواف كننده به طرف جلو باشد، بلكه جايز است
به چپ وراست يا پشت سر نگاه كند، بطورى كه در حال طواف بدن كاملاً روبه كعبه يا
پشت به كعبه نشود.
پي نوشت ها:
1 - قِران، يعنى دو طواف را بدون
انجام نماز طواف پشت سر هم بجاآوردن.
2 - هر ذراع حدود نيم متر است.
3 ـ پايين اطراف ديوار كعبه برآمدگى شيب دارى وجود دارد كه آن را شاذروان مى
نامند.
منبع:
پایگاه آية الله العظمى فاضل لنكرانى
Lankarani.com
