طواف مستحبى
مسأله 626 ـ طواف عملى است مستحب، و ثواب آن براى غيرمقيم
از ثواب نماز مستحبى بيشتر است. و سزاوار است زائران هر چه بيشتر طواف كنند.
اما سعى كنند مزاحم افرادى كه مشغول انجام طواف واجب هستند نشوند
مسأله 627 ـ در مدتى كه حاجى در مكه هست مستحب است 360
طواف بجا آورد. و اگر امكان ندارد 364 شوط طواف كند كه 52 طواف مى شود و اگر
نمى تواند هر اندازه كه امكان دارد طواف كند
مسأله 628 ـ بعد از احرام عمره تا قبل از سعى بنابر احتياط
نبايد طواف مستحبى انجام دهد
مسأله 629 ـ احتياط در ترك طواف مستحبى بعد از احرام حج و
قبل از وقوفين است
مسأله 630 ـ انجام طواف مستحبى بعد از اعمال روز عيد و قبل
از انجام اعمال مكه مانعى ندارد
مسأله 631 ـ همانگونه كه در احكام طواف واجب ذكر شد طواف
يعنى هفت دور، دور كعبه گشتن. بنابراين يك دور يا دو دور مستحب نيست
مسأله 632 ـ فرد نمى تواند هر دور از طواف مستحبى را به
نيت يك نفر انجام دهد. بلى مى تواند مجموع دورها را به نيت چندين نفر انجام دهد
مسأله 633 ـ طواف مستحبى به نيت كسى كه در مكه حاضر است ـ
اگرچه خودش از انجام طواف معذور باشد ـ صحيح نيست
مسأله 634 ـ در طواف مستحبى طهارت از حدث، محدوده طواف و
موالات شرط نيست
مسأله 635 ـ شك در دورهاى طواف مستحبى موجب بطلان طواف نمى
شود، بلكه بايد بنا را بر اقل بگذارد و طواف را تمام كند
مسأله 636 ـ قطع طواف مستحبى حتى بدون عذر مانعى ندارد
مسأله 637 ـ نماز طواف مستحبى را در هر جاى مسجدالحرام مى
توان خواند، بلكه مى توان اصلاً نماز طواف مستحب را ترك كرد
مسأله 638 ـ قِران در طواف مستحبى مكروه است. بنابراين پس
از طواف اول نماز آن را بخواند و سپس طواف دوم را بجا آورد.
مستحبات طواف
مسأله 639 ـ در حال طواف، چند چيز مستحب است:
1 ـ پياده طواف كند.
2 ـ قدم ها را كوتاه بردارد.
3 ـ با آرامش و وقار طواف كند.
4 ـ در حال طواف مشغول به ذكر و دعا و خواندن قرآن باشد.
5 ـ كاملاً متوجه به خداوند بوده، و از هر چيزى كه ذهن او را مشوّش مى كند،
بپرهيزد.
6 ـ نزديك به كعبه طواف كند.
7 ـ بهتر است محرم براى طواف، همان جامه احرام را كه با آن احرام بسته بپوشد.
8 ـ دعاهايى را كه از ائمه معصومين(عليهم السلام)وارد شده بخواند، از جمله آنها
اين دعا است:
«اَللّهُمَّ إنِّي أسْألُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي يُمْشى بِهِ عَلى طَلَلِ
الْماءِ، كَما يُمْشى بِهِ عَلى جُدُدِ الاَْرْضِ، وأسْألُكَ بِاسْمِكَ الّذِي
يَهْتَزُّ لَهُ عَرْشُكَ، وَأسْألُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي تَهْتَزُّ لَهُ
اَقْدامُ مَلائِكَتِكَ، وَأسْألُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي دَعاكَ بِهِ مُوْسى مِنْ
جانِبِ الّطُورِ، فاسْتَجَبْتَ لَهُ، وَألْقَيْتَ عَلَيْهِ مَحَبَّةً مِنْكَ،
وَأسْألُكَ بِاسْمِكَ الذَّي غَفَرْتَ بِهِ لِمُحَمَّد صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ
وَ آلِهِ ماتَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ ما تَأخَرَ، وأتْمَمْتَ عَلَيْهِ
نِعْمَتَكَ أنْ تَفْعَلَ بِي كَذا و كَذا».
و به جاى «كذا و كذا» حاجت خود را بطلبد.
و نيز مستحب است در حال طواف بگويد:
«ألَّلهُمَّ إنِّي إلَيْكَ فَقِيرٌ، وإنِّي خائِفٌ مُسْتَجِيرٌ، فَلا تُغَيِّرْ
جِسْمِي، ولا تُبَدِّلْ اِسْمِي».
و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد; بخصوص وقتى كه به در خانه كعبه مى رسد. و
اين دعا را بخواند:
«سائِلُكَ فَقِيرُكَ مِسْكينُكَ بِبابِكَ، فَتَصَدَّقْ عَلَيْهِ بِالْجَنَّةِ،
اَلَّلهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ، وَالْحَرَمُ حَرَمُكَ، وَالْعَبْدُ عَبْدُكَ،
وَ هذا مَقامُ الْعائِذِبِكَ المُسْتَجِيرِ بِكَ مِنَ النَّارِ، فَأعْتِقْنِي
وَ والِدَىَّ وَأهْلِي وَ وُلدي وَإخْوانِيَ الْمُؤْمِنِيْنَ مِنَ النَّارِ، يا
جَوادُ يا كَريمُ».
و وقتى كه به حجر اسماعيل رسيد رو به ناودان سر را بلند كند و بگويد:
«اَللَّهُمَّ أدْخِلْنِي الْجَنَّةَ، وَ أجِرْنِي مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِكَ،
وَ عافِنِي مِنَ الْسُّقْمِ، وَأوْسِعْ عَلَىَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ،
وَادْرَأ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاْنْسِ، وَ شَرَّ فَسَقَةِ
الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ».
و چون از حجر بگذرد و به پشت كعبه برسد بگويد:
«يا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، يا ذَا الجُودِ وَالْكَرَمِ، إنَّ عَمَلِي
ضَعِيفٌ فَضاعِفْهُ لِي، وَتَقَبَّلْهُ مِنِّي، إنَّكَ أنْتَ السَّمِيعُ
الْعَلِيمُ».
و چون به ركن يمانى برسد دست بردارد و بگويد:
«يا اَللهُ ياوَليَّ الْعافِيَةِ، و خَالِقَ الْعافِيَةِ، ورَازِقَ
الْعافِيَةِ، وَالْمُنْعِمُ بِالْعافِيَةِ، وَالْمَنّانُ بِالْعافِيَةِ،
والمُتَفَضِّلُ بِالْعافِيَةِ عَلَىَّ وَ عَلى جَمِيع خَلْقِكَ، يا رَحْمنَ
الدُّنْيا وَالآخِرَةِ وَ رَحِيمَهُما، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد،
وَارْزُقْنَا الْعافِيَةَ، وَ تَمامَ الْعافِيَةِ، وَ شُكْرَ الْعافِيَةِ في
الدُّنْيا وَالآخِرَةِ، يا أرْحَمَ الرَّاحِمِينَ».
پس سر به جانب كعبه بالا كند و بگويد:
«اَلْحَمْدُللهِ الَّذِي شَرَّفَكِ وَ عَظَّمَكِ، وَالْحَمْدُلِلّهِ الْذَّي
بَعَثَ مُحَمَّداً نَبِيّاً، وَ جَعَلَ عَلِيّاً اِماماً، اَللَّهُمَّ اهْدِ
لَهُ خِيارَ خَلْقِكَ، وَ جَنِّبْهُ شِرارَ خَلْقِكَ».
و چون ميان ركن يمانى و حجر الاسود برسد بگويد:
«رَبَّنا آتِنا فِي الْدُّنيا حَسَنَةً وَفِي الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا
عَذابَ النَّارِ».
و در شوط هفتم وقتى كه به مستجار(1) رسيد مستحب است دو دست خود را بر ديوار
خانه بگشايد و شكم و روى خود را به ديوار كعبه بچسباند و بگويد:
«اَللَّهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ، وَالْعَبْدُ عَبْدُكَ، وَ هذا مَقامُ
الْعائِذِبِكَ مِنَ النَّارِ».
پس به گناهان خود اعتراف كرده، و از خداوند عالم آمرزش آن را بطلبد، كه إن
شاءالله تعالى مستجاب خواهد شد، بعد بگويد:
«اَللَّهُمَّ مِنْ قِبَلِكَ الرَّوْحُ وَالْفَرَجُ وَالْعافِيَةُ اَللَّهُمَّ
إنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ فَضاعِفْهُ لِي، وَاغْفِرْلِي مَااطَّلَعْتَ عَلَيْهِ
مِنِّي وَ خَفِىَ عَلى خَلْقِكَ، أسْتَجِيرُ بِاللهِ مِنَ النَّارِ».
و آنچه خواهد دعا كند، و ركن يمانى را استلام كند، و به نزد حجرالأسود آمده و
طواف خود را تمام كرده، و بگويد:
«اَللَّهُمَّ قَنِّعْنِي بِما رَزَقْتَنِيْ، وَ بارِكْ لِي فِيْما آتَيْتَنِي».
و براى طواف كننده مستحب است در هر شوط أركان خانه كعبه و حجرالاسود را استلام
كند، و در وقت استلام حجر بگويد:
«أمانَتِي أدَّيتُها، وَ مِيثاقِي تَعاهَدْتُهُ، لِتَشْهَدَ لِي
بِالْمُؤافاةِ».
نماز طواف
مسأله 640 ـ بعد از تمام شدن طواف واجب است نماز طواف
بخواند
مسأله 641 ـ كسى كه نماز طواف را عمداً ترك كند حكم كسى را
دارد كه طواف را عمداً ترك كرده است
مسأله 642 ـ اگر كسى نماز طواف را فراموش كند هر وقت يادش
آمد بايد آن را پشت مقام ابراهيم بجا آورد. و اگر اعمال بعد را انجام داده لازم
نيست آنها را اعاده كند. هر چند احتياط مستحب در اعاده آنها است
مسأله 643 ـ اگر پس از مراجعت از مكه در وطنش يا در مدينه
منوره يا شهرهاى ديگر يادش آمد كه نماز طواف را نخوانده در همانجا نماز طواف را
بخواند. و برگشتن به مكه حتى اگر برايش مشكل نباشد لازم نيست، هر چند مطابق
احتياط است. و در اين فرض جواز استنابه بعيد نيست.
مسأله 644 ـ اگر در بين سعى يادش آمد كه نماز طواف را نخوانده، بايد سعى را رها
كند و بعد از خواندن نماز طواف، سعى را طبق احكام قطع سعى بجا آورد
مسأله 645 ـ كسى كه نمى داند نماز طواف واجب است لذا آن را
بجا نياورده مانند كسى است كه نماز طواف را فراموش كرده است. و بايد طبق احكام
سابق عمل كند
مسأله 646 ـ كسى كه نماز طواف را بجا نياورده اگر فوت كند
بر پسر بزرگتر او واجب است كه آن را بخواند
مسأله 647 ـ كسى كه نماز طواف را باطل بجا آورد، بايد نماز
را به صورت صحيح اعاده كند، و بنابر احتياط سعى و تقصير را هم اعاده كند.
شرايط صحت نماز طواف
در صحت نماز طواف رعايت اين موارد لازم است:
1 ـ نيت.
2 ـ كيفيت نماز طواف.
3 ـ وقت نماز طواف.
4 ـ شرايط نماز طواف.
5 ـ محل نماز طواف.
نيت
مسأله 648 ـ شخص بايد قصد نماز طواف معينى را داشته باشد.
مثلاً بداند نمازى را كه مى خواند نماز طواف عمره مفرده، يا عمره تمتع، يا حج
تمتع، يا طواف نساء، يا طواف مستحبى است. و لازم نيست نيت را به زبان بياورد،
يا حتى به قلب خطور دهد
مسأله 649 ـ بايد نماز طواف را به قصد قربت انجام دهد، و
ريا موجب بطلان آن مى شود.
كيفيت نماز طواف
مسأله 650 ـ نماز طواف مانند نماز صبح دو ركعت است
مسأله 651 ـ در اين نماز مى تواند غير از سور عزائم (2) هر
سوره اى كه خواست بخواند، و بلند خواندن يا آهسته خواندن در آن شرط نيست
مسأله 652 ـ مستحب است در ركعت اول بعد از حمد سوره توحيد
و در ركعت دوم بعد از حمد سوره كافرون را بخواند.
وقت نماز طواف
مسأله 653 ـ اقوى اين است كه نماز طواف را فوراً بعد از
طواف بجا آورد و تأخير نيندازد. بنابراين خواندن نماز مستحبى يا عبادات ديگر
بين طواف و نماز آن مخل به موالات عرفيه است. و اگر عمداً موالات را به هم زد
احتياطاً طواف و نماز آن را اعاده كند
مسأله 654 ـ بنابر فرض سابق كسى كه هنوز نماز طواف خود را
نخوانده نبايد بعد از طواف به نيابت از ديگران نماز طواف آنها را بخواند
مسأله 655 ـ مقدار فاصله بين طواف و نماز آن كه مخل به
موالات عرفيه است نسبت به افراد و هنگام ازدحام و غير آن فرق مى كند. و بطور
كلى فاصله حدود 10 تا 15 دقيقه براى استراحت و رفع خستگى و تطهير مخلّ نيست
مسأله 656 ـ همانگونه كه گذشت نماز طواف بايد فوراً بعد از
طواف انجام شود. لذا وقت خاصى ندارد. بلى اگر خواندن نماز طواف موجب فوت نماز
يوميه شود. بايد اول نماز يوميه را بخواند و بعد نماز طواف را بخواند.
مسأله 657 ـ اگر زن پس از طواف و قبل از خواندن نماز آن حيض شد چنانچه تا قبل
از اعمال حج پاك شود بايد پس از پاكى و غسل نماز را بخواند و اعمال بعد از آن
را بجا آورد. والا سعى و تقصير عمره تمتع را انجام دهد، و براى اعمال حج محرم
شود، و بعد از پاكى و غسل قبل از طواف حج، نماز طواف عمره تمتع را بخواند، و
سپس طواف حج و اعمال بعد از آن را بجا آورد
مسأله 658 ـ و اگر اين مشكل در طواف حج براى او پيش آمد و
تا زمان پاكى نتوانست در مكه بماند براى نماز نايب بگيرد، و پس از انجام سعى
توسط خودش براى طواف نساء و نماز آن نيز نايب بگيرد.
شرايط نماز طواف
مسأله 659 ـ نماز طواف احكام نمازهاى يوميه را دارد، لذا
بايد شرايط آن را مثل صحت قرائت، استقرار در هنگام ذكر، پاك بودن بدن و لباس،
قرار نداشتن زن در جلوى مرد و... مراعات كند.
مسأله 660 ـ شخصى كه نماز خود را غلط مى خواند اگر مى تواند قرائتش را تصحيح
كند بايد طواف را تا ضيق وقت تأخير بيندازد. مگر اينكه بقاى در احرام موجب عسر
و حرج شود. و ملاك در ضيق وقت همانگونه كه گذشت هنگامى است كه به وقوف ركنى
عرفات نرسد
مسأله 661 ـ اگر در ياد گرفتن قرائت و اذكار واجب مسامحه
كرد تا وقت تنگ شد نماز را به هر نحو كه مى تواند بخواند و صحيح است، هر چند
معصيت كرده است. و احتياط آن است كه طبق مسأله بعد عمل كند
مسأله 662 ـ اگر نتواند قرائت و اذكار واجب نماز را ياد
بگيرد بايد خودش هرگونه كه مى تواند بجا آورد و كافى است. و اگر ممكن است كسى
به او تلقين كند. و احتياط آن است كه در مقام ابراهيم به شخص عادلى اقتدا كند،
يا نايب بگيرد. ولى نمى تواند به نماز جماعت يا نايب اكتفا كند
مسأله 663 ـ نماز طواف را نمى توان به جماعت يوميه اقتدا
كرد. لذا كسى كه قرائتش درست نيست و مى خواهد طبق مسأله قبل پس از اينكه خودش
نمازش را خواند احتياطاً آن را به جماعت نيز بخواند بايد به كسى اقتدا كند كه
نماز طواف واجب خود را مى خواند، و فرقى نمى كند كه نماز طواف حج را به نماز
طواف نساء يا بالعكس، يا كسى كه نايب است به كسى كه نايب نيست يا بالعكس اقتدا
كند
مسأله 664 ـ كسى كه مطمئن است نماز او صحيح است اگر نماز
طواف عمره يا حج يا طواف نساء خود را بخواند و بعد معلوم شود نماز او اشتباه
بوده است، اعمالش صحيح است
مسأله 665 ـ كسى كه نماز او غلط است مى تواند براى خودش
عمره مفرده استحبابى بجا آورد، و به همان نماز خود اكتفا كند
مسأله 666 ـ لباس نمازگزار و اشيايى كه همراه او است بايد
پاك باشد. بلى اگر اشياء همراه او به مقدارى باشد كه نتواند با آن ستر عورت كند
اگر متنجس باشد اشكالى ندارد. اما اگر عين نجس باشد يا به مقدارى باشد كه بتوان
با آن ستر عورت كند اشكال دارد، و بايد به احتياط واجب در نماز از آن اجتناب
كند.
مسأله 667 ـ در نماز بايد تقدم مرد بر زن رعايت شود. لذا مرد نمى تواند محاذى
يا پشت سر زن نماز بخواند. بلى اگر رعايت اين شرط موجب تأخير نماز طواف و به هم
خوردن موالات عرفيه بين طواف و نماز آن شود يا مستلزم عسر و حرج باشد مراعات آن
لازم نيست، و همچنين تقدم زنان اهل سنت اشكالى ندارد
مسأله 668 ـ شك در ركعات نماز طواف مثل شك در ركعات ساير
نمازهاى دو ركعتى موجب بطلان نماز مى شود. ولى ظن در ركعات يا افعال نماز حكم
شك را ندارد و مى تواند طبق آن عمل كند
مسأله 669 ـ قرائت و اذكار نماز را بايد در حال آرامش بدن
بگويد. و اگر مى داند كه نمى تواند در حال آرامش بدن اذكار را بگويد مى تواند
به قصد رجاء نماز را شروع كند، و اگر در حال آرامش نماز را بجا آورد نمازش صحيح
است
مسأله 670 ـ اگر در حال نماز او را حركت دهند به طورى كه
از حالت نمازگزار خارج نشود بايد دقت كند كه هنگام حركت ساكت باشد و ذكر نگويد.
و اگر در حال حركت ذكر گفته پس از آرامش بدن آن را اعاده كند، در اين صورت نماز
او صحيح است.
محل نماز طواف
مسأله 671 ـ اظهر آن است كه نماز طواف را در جايى كه عرفاً
پشت مقام ابراهيم محسوب مى شود بجا آورد و هر چه به مقام نزديكتر باشد بهتر است
مسأله 672 ـ اگر به جهت ازدحام جمعيت نتواند پشت مقام نماز
بخواند در سمت راست يا چپ مقام بطورى كه عرفاً نزد مقام محسوب شود نماز بخواند
مسأله 673 ـ اگر به علت ازدحام جمعيت در سمت راست يا چپ
مقام نتوانست نزديك مقام نماز بخواند در قسمت پشت مقام اگرچه فاصله آن زيادتر
از دوطرف مقام باشد نماز بخواند. و به احتياط مستحب قبل از سعى در صورت خلوت
شدن پشت مقام نماز را در فاصله نزديكتر اعاده كند
مسأله 674 ـ اگر نماز را در جاهاى ديگر مسجدالحرام مثلاً
داخل حجر اسماعيل بجا آورد. حتى اگر به اعتقاد اينكه آنجا مقام ابراهيم است
نماز او باطل است، و بايد آن را پشت مقام اعاده كند
مسأله 675 ـ ازدحام جمعيت مجوز خواندن نماز طواف در انتهاى
مسجدالحرام نمى شود، بلكه بايد در جايى نماز بخواند كه عرفاً بگويند پشت مقام
است، اگرچه با كمك ديگران باشد
مسأله 676 ـ دست به دست هم دادن برخى از حجاج و ايجاد
مانع، براى اينكه ديگرى بتواند نماز طواف بخواند، چنانچه موجب وهن شيعه يا اذيت
ساير حجاج شود، يا مانع طواف ديگران شود، جايز نيست.
مستحبات نماز طواف
مسأله 677 ـ در نماز طواف مستحب است بعد از حمد در ركعت
اول سوره توحيد و در ركعت دوم سوره حجد را بخواند، و پس از نماز، حمد و ثناى
الهى را بجا آورده و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد، و از خداوند عالم طلب
قبول نمايد و بگويد:
«اَللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي، وَلاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي،
اَلْحَمْدُللهِ بِمَحامِدِهِ كُلِّها عَلى نَعْماءِهِ كُلِّها، حَتى يَنْتَهِيَ
الْحَمْدُ إلى مايُحِبُّ وَ يَرْضى، اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ
مُحَمَّد، وَ تَقَبَّلْ مِنِّي، وَ طَهِّرْ قَلْبِي، وَزَكِّ عَمَلِي».
و در روايت ديگر است:
«اَللَّهُمَّ ارْحَمْنِي بِطاعَتِي إيَّاكَ، وَ طاعَةِ رَسُولِكَ صَلَّى اللهُ
عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ، اَلَّلهُمَّ جَنِّبْنِي أنْ أتَعَدّى
حُدُوْدَكَ، وَاجْعَلْنِي مِمَّنْ يُحِبُّكَ وَ يُحِبُّ رَسُولَكَ
وَمَلائِكَتَكَ وَعِبادَكَ الصّالِحينَ».
و در بعضى روايات است كه حضرت صادق(عليه السلام)بعد از نماز طواف به سجده رفته
و چنين مى گفت:
«سَجَدَ لَكَ وَجْهِي تَعَبُّداً وَرِقّاً، لاإلهَ إلاّ أنْتَ حَقّاً حَقّاً،
اَلأوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَيْء، وَالاْخِرُ بَعْدَ كُلِّ شَيْء، وَها أنَاذا
بَيْنَ يَدَيْكَ، ناصِيَتِي بَيَدِكَ، فاغْفِرْلِي، إنَّهُ لايَغْفِرُ
الذَّنْبَ الْعَظِيمَ غَيْرُكَ، فَاغْفِرْ لِي، فَإنِّي مُقِرٌّ بذُنُوْبِي
عَلى نَفْسِي، وَلا يَدْفَعُ الذَّنْبَ الْعَظِيْمَ غَيْرُكَ».
پي نوشت ها:
1 - مستجار در پشت كعبه، نزديك
ركن يمانى برابر درب خانه كعبه قرار دارد.
2 - سور عزائم چهار سوره اى هستند كه سجده واجب دارند: 1ـ سوره سجده: 32. 2 ـ
سوره فصلت: 41. 3 ـ سوره نجم: 53. 4 ـ سوره علق: 96 .
منبع:
پایگاه آية الله العظمى فاضل لنكرانى
Lankarani.com
